رویا جدیری جمشیدی - دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران
بلقیس روشن - نویسنده مسئول، استاد گروه زبانشناسی و زبانهای خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران
امیررضا وکیلی فرد - دانشیار، گروه آموزش زبان فارسی به غیرفارسیزبانان، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)
نازلی بشارتی - استادیار، گروه ریاضی، دانشگاه پیام نور، تهران

پژوهش میان­رشته­ای حاضر، در چارچوب کلی زبانشناسی شناختی، معناشناسی واژگانی (شناختی) و زبانشناسی رایانشی و با استفاده از نظریه­ی گراف به تعیین و تحلیل شبکه­ی معنایی بخشی از افعال زبان فارسی می­پردازد. بدین منظور، ۵۰ فعل پایه­ی پربسامد فارسی از  فهرست­های تاییدشده عبادی و همکاران (۱۳۹۳)، بی­جن­خان و همکاران (۱۳۹۳) و صحرایی و همکاران (۱۳۹۶) انتخاب شدند تا قوی­ترین و پربسامدترین روابط مفهومی و درون­زبانی میان آنها با ارائه­ی مشخصات گراف ترسیم­شده توسط فارسی­زبانان، مشخص گردد. روش پژوهش میدانی است، جامعه­ی آماری آن را افراد فارسی­زبان شاغل به تحصیل در یک مرکز علمی-کاربردی و دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف، که زبان مادری آن­ها فارسی است، تشکیل می­دهند و حجم نمونه ۱۰۱ نفر بوده است. ابزار پژوهش پرسشنامهای بومیسازیشده شامل افعال مورد بحث است که به آزمون­شوندگان داده شد تا هرگونه ارتباط معنایی میان این افعال را ترسیم نمایند. با استفاده از نرم­افزارهای جاوا و پایتون، گراف داده­های مستخرج از پرسش نامه­ها، گراف مادر، ترسیم گردید. یافته­های پژوهش نشان می­دهد الگوی گراف ترسیم­شده برای فارسی­زبانان بازتاب­دهنده­ی روابط مفهومی ترادف، تضاد معکوس، چندمعنایی، رابطهمعنایی استلزام، شامل روابط "نوعی از" (شمول معنایی) و جزءواژگی، و همچنین، روابط باهم­آیی و سببی می­باشد که از این میان، باهم­آیی (۲۹.۶۱درصد)، استلزام (۸۵/۲۳درصد) و تضاد (۱۶.۷۱ درصد) بیشترین فراوانی را دارند. دستاورد این پژوهش شناسایی شبکهمعنایی این افعال در واژگان ذهنی فارسی­زبانانی است که زبان مادری آن­ها نیز فارسی است که می­توان از آن در بهینه­سازی تهیه و تدوین مواد درسی دروس پایه برای فارسی­آموزان غیرفارسیزبان و همچنین، استفاده از روش­های نوین آموزشی، نظیر آموزش خوشه­ای افعال، استفاده نمود.

زبانشناسی شناختی, معنیشناسی واژگانی (شناختی), شبکه معنایی, نظریهگراف, تناوبهای نحوی دوگانه, آموزش زبان فارسی