محمدجواد حیدری - گروه مهندسی شهرسازی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
علی شکوهی - استادیار گروه طراحی شهری کارشناسی ارشد، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

شهرها پدیده­های پیچیده­ای هستند. یکی از روش­هایی که در طول دو دهه اخیر به­عنوان ابزاری کارآمد در شناخت پیچیدگی مورفولوژیکی شهرها در کتاب­ها و نشریات مختلف بدان اشاره و پرداخته شده­است، مدل فراکتالی می­باشد. این مدل که به­وسیله بنوئیت مندلبروت ارائه گردید، ابزاری موثر در مطالعه مورفولوژی شهرها است. بنابراین در این مقاله به معرفی این مدل و نقش آن در مطالعه تطبیقی بافت قدیم و جدید شهر زنجان پرداخته شده­است. برای این منظور، از دو برنامه نرم­افزاری استفاده گردید. از نرم­افزار Excel در انجام محاسبات ابعاد فراکتالی بهره گرفته شد و نرم­افزار ArcMAP نیز به­منظور تولید نقشه­های فراکتالی مورد استفاده قرار گرفت تا تصویری مجسم از عرصه تحقیق و ویژگی­های آن ارائه گردد. روش تحقیق این مقاله، تحلیلی و مقایسه­ای بوده و اطلاعات مورد نیاز، از روش­های اسنادی (کتابخانه­ای) و اطلاعات نقشه­های طرح تفصیلی شهر زنجان به­دست آمده­است. یافته­های پژوهش مبین آن بود که مدل فراکتالی، ابزاری واقعی و دقیق در شناخت فرم شهرها است و همچنین نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بافت قدیم شهر زنجان در قیاس با بافت جدید آن، فراکتال­تر می­باشد.

مدل فراکتال, خود متشابهی, شهر زنجان, مورفولوژی, بافت