فاطمه رضایی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، گرایش ادبیات عرفانی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران
مهین پناهی - استاد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران

یکی از موضوعات پرتکرار در حوزه ادبیات عرفانی، نفس است. در آثار عرفانی، نفس با تعابیر مختلف و عناوین متعددی توصیف شده که اغلب آن ها نمادین و رمزی است. این پژوهش در پی رسیدن به این نکته است که عطار نیشابوری در آثار منظومش (­الهی‍نامه، اسرارنامه، منطق‍الطیر، دیوان اشعار، مصیبت‍نامه و مختارنامه) برای نفس چه نمادهایی را به کار برده و کدام ‍یک از این نمادها ابداعی خود شاعر است. این پژوهش که مبتنی بر مطالعه اشعار عطار و گزینش شواهد شعری است به شیوه توصیفی و تحلیلی به بررسی نمادهای مربوط به نفس در همه آثار منظوم وی پرداخته است. بررسی این اشعار نشان می‍دهد نمادهای جانوری و همچنین شخصیت‍های منفی تاریخی- اسطوره‍ای، بیشترین نمود را در رابطه با موضوع نفس داشته است و علاوه بر این، عطار در بیان مفهوم نفس نمادهای تازه‍ای به کار برده که پیش از وی رایج نبوده است.

فریدالدین عطار نیشابوری, نماد, نفس, آثار منظوم عطار