سید مهدی رضوی - دانشیار گروه زیست شناسی دانشکده علوم دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
رضا آقایاری - دانشجوی کارشناسی ارشد فیزیولوژی گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
پریسا نصرالهی - دانشجوی دکترای گروه زیست شناسی دانشکده علوم دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چغندرقند از گیاهان شور­پسند می باشد که ارقام مختلف آن در مراحل مختلف رشد، مکانیسم­های مختلفی را در پاسخ به شوری نشان می­دهند. به ­منظور بررسی اثرات شوری روی برخی ویژگی­های فیزیولوژیکی و محتوای رنگیزه­ای ارقام چغندرقند، آزمایشی در سال ۱۳۹۹ به­صورت طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه­ دانشگاه محقق اردبیلی اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح شوری (صفر، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ میلی مولار کلریدسدیم) و پنج رقم چغندرقند جام، مطهر، IC، BR۱ و  ۷۲۲۳ بود. نتایج نشان داد که در همه ارقام مورد مطالعه، تنش شوری سبب کاهش صفاتی مانند کلروفیل فلئورسانس، هدایت روزنه­ای، شاخص نسبی کلروفیل و پارامترهای رشدی شامل وزن تر و خشک ریشه و اندام هوائی گردید. در مقابل تنش شوری سبب افزایش معنی­دار غلظت رنگیزه­­هایی مانند بتالاین­ها و فلاونوئیدها گردید. کمترین میزان کاهش در پارامترهای رشدی شامل وزن تر و خشک اندام ها در رقم جام، مشاهده شد و این تغییرات کمتر از ۲۰ درصد نسبت به نمونه های شاهد در تیمار بدون تنش بود. این در حالی است که تغییرات پارامترهای رشد در رقم مطهر بیشتر از سایر ارقام بوده و تا ۴۰ درصد نیز می رسید. این روند نشان گر تحمل بیشتر رقم جام نسبت به سایر ارقام مورد مطالعه در قبال شوری بود. در مورد برخی پارامترهای فیزیولوژیک مثل کارائی فتوشیمیایی فتوسیستم(۲) نیز نتایج مشابهی به دست آمد. ارقام جام و مطهر به ترتیب با ۲۰ و ۳۶ درصد کمترین و بیشترین تغییرات کاهشی را در بین ارقام مورد مطالعه داشتند. همچنین در تنش شوری میزان افزایش رنگیزه ها اعم از فلاونوئیدها و بتالاین ها در رقم مطهر بیشتر قابل مشاهده بوده و تا سه برابر نسبت به نمونه های همین رقم در گروه شاهد می رسید. با توجه به بررسی انجام شده که با استفاده از تراز رنگیزه های گیاهی و نیز شاخص­های فیزیولوژیکی و رشد انجام شد می­توان رقم جام را در بین ارقام مورد مطالعه لااقل تا حد ۱۵۰ میلی مولار نمک به­عنوان رقم متحمل تر به حساب آورد. در این بین، ارقام مطهر،۷۲۲۳،BR۱  و IC  به شکل نسبی و مقایسه ای تحمل کمتری نسبت به شوری داشتند. همچنین می توان نتیجه گیری کرد که بین میزان تحمل به شوری در ارقام چغندرقند و میزان رنگیزه های بتالاینی رابطه معکوسی وجود دارد.

بتالاین ها, چغندرقند, فلاونوئیدها, نمک