یداله بهمنی مطلق - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.
فاطمه حاجتی بردمیلی - دانشآموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

زبانشناسان اجتماعی ضمن بررسی تفاوتهای زبانی گویندگانی از طبقات و نژادهای مختلف ، به اهمیت متغیر جنسیت در شیوه صحبت کردن و نوع برقراری ارتباط کلامی افراد دست یافته اند و تاکید می کنند که زنان و مردان برحسب انتظارات اجتماعی که فضای فرهنگی جامعه به آنها القا می کند، ناگزیرند نقش های جنسیتی متناسب با جنس خود را ایفا کنند؛ آنها برای رعایت هنجارهای جامعه ، رفتار کلامی متفاوتی را برمی گزینند و به کار می گیرند. بررسی ها در حوزه زبانشناسی جنسیت نشان می دهد که رابطه پیچیده هویت اجتماعی افراد با جنسیت آنها به عرصه نوشتار نیز راه می یابد. بر این اساس می توان از متون نوشتاری هر فرهنگ به ویژه آثار ادبی مکتب رئالیسم ، به عنوان منابع ثانویه بررسی زبان و جنسیت استفاده نمود و البته در شفافسازی رابطه جنسیت نویسنده با زبان داستان نیز می توان به طرح تعاملی زبان و جنسیت دست یافت . پژوهش حاضر، با دیدگاهی توصیفی - تحلیلی به ارزیابی نویسنده در به کارگیری زبان جنسیتی رمان »اضطراب ابراهیم « می پردازد؛ ابتدا با نظر به نتایج پژوهش های زبانشناختی جنسیت ، مولفه های گفتمانی از جمله تصدیق گرها، فرمهای سوالی ، کلام آمرانه و قطع کلام از رمان استخراج گردید، سپس با تکیه بر روشهای کمی سازی و تحلیل آماری ، میزان همخوانی زبان شخصیت های رمان با معیارهای به دست آمده، مورد بررسی قرار گرفت . در این مطالعه کاربرد تصدیق گرها و فرمهای سوالی در تناقض با یافته های زبانشناسان، در زبان مردان بیشتر یافت شد. غالب قطع کلامهای رمان نیز توسط زنان صورت گرفته است . یافته ها موید آن است که نویسنده تنها در طرح آمریت مذکر کوششی منسجم داشته است . برخی از این ناهمخوانی ها با توجه به متغیرهای اجتماعی و بافت موقعیتی کلام توجیه پذیر است

زبانشناسی جنسیت ، گفتمان، رمان، اضطراب ابراهیم .