نسرین عمران نژاد - دانشجو دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
پروانه عادل زاده - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
کامران پاشایی فخری - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

طبق نظریه اریک برن هر فرد دارای مجموعه ­ای از الگوهای رفتاری خاصی است که معرف حالت روانی اوست، اما ممکن است همین فرد در حالت روانی متفاوت، الگوهای رفتاری دیگری را بروز ­دهد که غالبا متناقص با رفتار قبلی اوست، و این سبب پیدایش « نظریه حالات من» شده است. اریک برن بنیان­گذار تحلیل رفتار متقابل «حالات من» را به سه بخش والد، بالغ و کودک تقسیم می­ کند. طبق نظریه اریک برن «والد» یکی از سه حالت شخصیت انسان است که انسان­ آن ­ها را از والدین، یا الگوهای قدرت فرامی­ گیرند. «والد» به دو صورت والد حمایتگر مهربان و «والد» کنترل­ کننده مستبد ظاهر می ­شود. که هر کدام از آن­ ها به دو جنبه مثبت و منفی تقسیم می­ شوند. این پژوهش با شیوه توصیفی-تحلیلی با استناد به تاریخ بیهقی و نظریات اریک برن و رویکرد میان رشته­ ای مولفه هایی چون ابعاد سه گانه شخصیت، انواع والد و مصادیق آن را در شخصیت امیر مسعود غزنوی مورد تحلیل قرار می­ دهد. در این بررسی معلوم می ­شود که مسعود غزنوی در موقعیت­ های مختلف چگونه عمل می­ کند و به چه روشی (من) والد خود را در قالب اعمال خود آشکار می ­نماید و این رفتار ریشه در چه تنش روحی و روانی وی قرار دارد. از بررسی نتایج این پژوهش چنین استنباط می­ شود که امیر­مسعود در بیشتر مواقع «بالغ» خود را حذف و از حالت «والد» مستبد خود تصمیم­گیری می­ کند و رویکردهایی از جمله اظهار قدرت، تهدید و ارعاب و استبداد را ایجاد می­ کند.

اریک برن, رفتار متقابل, والد, تاریخ بیهقی, امیر مسعود غزنوی