مجتبی یمانی - دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
علی شمسی پور - استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
مریم جعفری اقدم - دانشجوی کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران

پژوهش حاضر با ماهیت بنیادی، تلاش دارد تا رابطه‎ی میان جهت ناهمواری ها و گسترش سیرک‎های یخچالی را بررسی و سرانجام برف مرزهای آخرین دوره‎ی یخچالی کواترنری را در حوضه‎ی آبریز جاجرود تعیین کند. سیرک ها، جریان های یخرفتی و سنگ های سرگردان مهم‎ترین لندفرم های یخچالی و شواهد تغییرات اقلیمی موجود در حوضه‎ی مورد مطالعه به‎شمار می روند. نقشه های توپوگرافی، زمین‎شناسی، تصاویر ماهواره‎ای ETM+ و داده های اقلیمی دما و بارش ماهانه، ابزارها و داده های مورد استفاده در این پژوهش هستند. همچنین از نرم افزار Arc GIS ۹.۳ و سایر نرم افزارها برای تجزیه‎وتحلیل داده ها استفاده شده است. در این راستا، با استفاده از تصاویر ماهواره‎ای و بازدیدهای میدانی، موقعیت سیرک های منطقه شناسایی‎شده و برای بازسازی خط تعادل برف و یخ گذشته (ELA)، از میان روش های پنج گانه پورتر، روش مطالعه‎ی ارتفاع کف سیرک و از روش رایت نیز برای برآورد حد برف مرز آخرین دوره‎ی یخچالی استفاده شده است. برای بررسی وجود رابطه میان گسترش و پراکندگی سیرک های منطقه با جهت ناهمواری ها، از آزمون توان دوم کی پیرسون (مجذور X) استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که ۸/۳۸ درصد از سیرک های منطقه رو به قطب و ۷/۲۴ درصد سیرک ها در دامنه های رو به استوا شکل گرفته اند؛ همچنین خط برف مرز وورم با استفاده از روش پورتر، ارتفاع ۳۰۷۲ متر و با استفاده از روش رایت، ارتفاع ۳۰۹۵ متری را نشان می‎دهد. برف‎مرز کنونی با استفاده از داده های دما و بارش، ارتفاع ۳۷۲۰ متری را نشان می‎دهد، درحالی‎که بیشتر پژوهشگران قبلی این مرز را بالای ۴۰۰۰ متر تعیین کردند.

برف مرز, تغییرات اقلیمی, حوضه‎ی جاجرود, یخچال کوهستانی, کواترنری