شهرزاد محمدی آئین - دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه اصفهان
علی اکبر جعفری - نویسنده مسئول، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
علی اکبر کجباف - استاد گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

شرایط اقلیمی نامناسب و بحران های طبیعی از مهم ترین مخاطراتی است که زندگی روستاییان و موجودیت روستاها را در معرض تهدیدهای مختلف قرار می دهد. مرگ ومیر انسان ها و احشام، تخریب خانه ها و شبکه آب های زیرزمینی، ازبین رفتن محصولات و کمبود مواد غذایی، فقر، بیکاری و مهاجرت، نمونه این تهدیدها است. بررسی اسناد و گزارش های موجود از دوره پهلوی نشان می دهد از میان مخاطرات طبیعی در استان اصفهان، سه بحران خشکسالی، سیل و آفات گیاهی بیشترین تاثیر منفی را در روستاها داشته است. براین اساس، پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای و اسنادی به این سوال پاسخ می دهد که چرا روستاییان استان اصفهان دوره پهلوی در رویارویی با بحران های طبیعی، روستاها را ترک می کردند. هدف پژوهش، تحلیل آثار بحران های خشکسالی، سیل و آفات نباتی بر وضعیت روستاییان استان اصفهان در دوره پهلوی (۱۳۰۴-۱۳۵۷) است. نتایج تحقیق نشان می دهد پیامدهای حوادث مزبور از جمله ناپایداری اقتصاد کشاورزی، بیکاری و فقر، بر زندگی روستاییان استان اصفهان در دوره پهلوی تاثیر نهاد. کمبود اعتبارات عمرانی روستایی و بخش کشاورزی، نبود نیروی انسانی متخصص در برنامه ریزی روستایی و آشنا با مدیریت بحران، تمرکزگرایی و فراهم نبودن فرصت شغلی در روستاها نیز اثرات زیان آور این عوامل را تقویت می کرد. درنتیجه روستاییان فقیر با توجه به ازدست دادن حداقل امکانات زندگی خویش، راه حلی جز مهاجرت نمی یافتند و این پدیده پیوسته روبه رشد بود. تمرکز بر یک موضوع اجتماعی در مقطعی از تاریخ گذشته استان اصفهان با استفاده از اسناد نویافته و بررسی و تحلیل داده های موجود در این دسته از منابع، نشانگر نوآوری موضوع است.

واژه های کلیدی: بحران های طبیعی, روستا, توسعه, مهاجرت, دوره پهلوی