روح اله ناظمی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (دانشکده علوم قرآنی زاهدان)
مجید چهری - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (دانشکده علوم قرآنی کرمانشاه)

تفسیر اجتماعی از گرایش های نوپدید تفسیری و از رخدادهای تاثیرگذار در تفسیرنگاری معاصر است. روشن است که این پدیده جدید، به سان هر پدیده فکری و اجتماعی دیگر، ناگهانی و در خلا پدید نیامده است. این پژوهش در پی پاسخ این پرسش است که تفسیر اجتماعی در بستر کدام عوامل شکل گرفته است. نوآوری پژوهش حاضر، در پیش گرفتن رویکرد همزمانی، به عنوان یکی از شیوه های نوین و کارآمد پژوهشی، برای یافتن پاسخ این پرسش است. رویکرد همزمانی یک پدیده تاریخی را در برهه خاصی از تاریخ رصد می کند تا از جمله، زمینه های شکل گیری آن را برنماید. برهه تاریخی مرتبط با این پژوهش، فاصله چنددهه ای اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم میلادی است. درنگ در تحولات این برهه نشان می دهد که تفسیر اجتماعی بر بسترهایی چون ناکارآمدی تفسیرنگاری سنتی در پاسخ گویی به مقتضیات جدید، هجوم چندجانبه به اسلام و ارزش های دینی، تاثیرپذیری نواندیشان مسلمان از جنبش اصلاح دینی در اروپا، نقش آفرینی قرآن در نهضت اصلاح دینی معاصر در جهان اسلام و شخصیت اجتماعی مفسران معاصر شکل گرفته و پس از آن و حتی تا زمان حاضر نیز در تفاسیر دیده می شود.

واژگان کلیدی: تفسیرنگاری معاصر, تفسیر اجتماعی قرآن, تاریخی, هم زمانی, مصلحان