عباس قدیمی قیداری - دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تبریز،تبریز، ایران.
رضا محمدی - دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

دولت قاجار در زمینه بهداشت شهری و عمومی کارنامه موفقی نداشت. این امر علاوه­بر شیوع بیماری­های مختلف، چهره مناسبی از شهرها را نشان نمی­داد. فقدان دانش جدید، تقدیرگرایی و جهل و خرافات جامعه را از بهداشت به­عنوان پدیده این­جهانی دور کرده بود. از اواخر دوره قاجار، روند تغییر با گسترش ارتباطات و فعالیت پزشکان خارجی در ایران آغاز و با تشکیل دولت رضاشاه شدت یافت. با گسترش شهرنشینی و به­جهت اهمیت موضوع بهداشت و سلامت شهری و عمومی، در این دولت بر اجرای نظام پزشکی نوین تاکید شد و زمینه اجرای آن با شکل­گیری برخی نهادهای مربوطه فراهم آمد؛ ازآن جمله می­توان به «شورای عالی صحی» در تهران و اداره صحیه بلدیه در شهرها و نیز تصویب نظامنامه­های بهداشتی اشاره نمود. در تبریز صحیه بلدیه اقداماتی درجهت استقرار نظام جدید بهداشتی انجام داد که تا حدی در سلامت مردم و چهره بهداشت شهری موثر افتاد اما به­نظر می­رسد به­رغم تلاش­های صورت­گرفته نتوانست نتایج قابل­توجهی به­بار آورد. عدم اختصاص بودجه کافی، کمبود کادر بهداشتی­و­درمانی، مسائل فرهنگی و باورهای پیشین مردم را شاید بتوان جزو این علل عدم توفیق دانست. البته موسسات و انجمن­های عام­المنفعه در تبریز بخشی از تغییرات بهداشت عمومی را برعهده گرفتند. مسئله اصلی این پژوهش تغییر و تحولات ساختاری بهداشت عمومی و شهری تبریز عصر رضاشاه است و به تبع آن سئوال اصلی پژوهش چگونگی استقرار و سازوکار اجرا و نتایج این تغییرات می­باشد. این مقاله با تکیه بر نشریات آن دوره، اسناد و منابع اصیل تاریخی به روش توصیفی - تبیینی، به بررسی این موضوع نشسته است.

تبریز, رضاشاه, بلدیه, نظام نامه, بهداشت عمومی و شهری