مسعود ابراهیمی - گروه فارماکوگنوزی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
حوری جزایری - گروه فارماکوگنوزی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران
فرید دباغیان
سمیه مجتبوی - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی
محمدعلی فرامرزی - گروه بیوتکنولوژی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی
مهناز خانوی - گروه فارماکوگنوزی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، تهران، ایران

دیابت شیرین یک سندرم متابولیک است که به واسطه ی کمبود نسبی و یا مطلق انسولین ایجاد می شود. پیش بینیمی شود تا سال ۲۰۴۵ ، ۷۰۰ می لیون نفر در سراسر دنیا به دیابت مبتلا شوند. تاکنون راهکارهای درمانی متفاوتی جهتکنترل قند خون بیماران و علائم مرتبط با آن شناخته شده است. با توجه به عدم کنترل این بیماری توسط داروهایشیمیایی موجود و عوارض بالای این داروها، امروزه داروهای گیاهی و اسانس های حاصل از آنها جهت درمان این بیماریبسیار مورد توجه قرار گرفته اند. جنس Salvia L. با داشتن حدود ۱۰۰۰ گونه در سراسر دنیا، بزرگترین جنس خانوادهنعنائیان میباشد. با توجه به کاربرد گیاهان جنس سالویا در طب سنتی در درمان بیماری دیابت و همچنین اثبات موثربودن اسانس برخی از گونه های این جنس در این بیماری در تحقیقات جدید، هدف از انجام مطالعه ی حاضر، بررسیاثرات مهارکنندگی آنزیم آلفا-گلوکوزیداز توسط اسانس گونه ی Salvia hypoleuca Benth. و برخی از ترکیبات غالبموجود در اسانس این گیاه، می باشد. در این مطالعه، پس از جمع آوری گیاه در زمان گلدهی از شهرستان طالقان دراستان البرز و خشک کردن آن به مدت ۳ هفته، اسانس گیری با استفاده از دستگاه کلونجر انجام گرفت و جهت شناساییترکیبات، اسانس حاصله به دستگاه GC-MS تزریق گردید. همچنین به منظور بررسی اثر احتمالی اسانس گیاه و برخیاز ترکیبات غالب آن در بیماری دیابت، از تست برونتنی مهارکنندگی آنزیم آلفا-گلوکوزیداز، بهره گرفته شد. طبق نتایجحاصل از GC-MS ، trans-caryophyllene ، bicyclogermacrene ، germacrene D ، spathulenol ،caryophyllene oxide و α-pinene به عنوان ترکیبات غالب اسانس شناسایی شدند. جهت بررسی اثر مهارکنندگیآنزیم آلفا-گلوکوزیداز، اسانس گیاه در غلظت های مختلف مورد آزمایش قرار گرفت و در غلظت ۲۰ درصد حجمی/ حجمی،اسانس توانست آنزیم را به میزان ۱۰ / ۲۱ درصد مهار کند. از میان دو ترکیب استاندارد انتخابی در غلظت ۵ / ۲ درصدحجمی/ حجمی، α-pinene اثر مهاری قویتری نشان داد. همچنین مخلوط دو ترکیب α-pinene و caryophyllene oxide با ۲۰ / ۲۶ درصد مهار، اثر مهاری بیشتری نسبت به هر کدام از ترکیبات به تنهایی در غلظت مشابه از خود نشانداد. با توجه به نتایج به دست آمده، میتوان از ترکیبات استاندارد موجود در اسانس این گیاه همانند α-pinene وcaryophyllene oxide به عنوان ترکیبات اولیه جهت ساخت داروهای موثر در کنترل بیماری دیابت بهره برد. همچنینانجام تست های سمیت این ترکیبات استاندارد و بهبود ساختار شیمیایی آنها به منظور افزایش عملکرد ضد دیابتی جهتمطالعات آینده پیشنهاد می گردد.

؛Salvia hypoleuca Benth، دیابت شیرین، اسانس، آنزیم آلفا - گلوکوزیداز