محمد حسین طالبی - دانشیار فلسفه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

روش دست یابی به دانش در حوزه های گوناگون علوم امری مهم بوده و نتایج مهمی به دنبال دارد. یکی از مسائل دانش فلسفه حق، پاسخ این پرسش است که بشر با چه روش یا روش هایی می تواند حقوق طبیعی موجودات را شناسایی کند؟ این مقاله تلاش می کند این پرسش را به صورت زیر پاسخ دهد. حق (داشتن) به معنای شایستگی است. این مفهوم مفهومی فلسفی است که از مقایسه هر موجود (هدف مند) با هدف آن فهمیده می شود. به دلیل آنکه صاحبان حق به دسته های گوناگون تقسیم می شوند، برای شناسایی حقوق طبیعی آنها روش های مختلف به شرح زیر به کار می روند: شناسایی حقوق طبیعی بشر از راه علم انسان به نفس خویش، یعنی به روش شهودی ممکن است. شناسایی حقوق ذاتی خدای متعال به یکی از سه روش شهودی، عقلی و نقلی امکان دارد. حقوق طبیعی دیگر انواع موجودات (فرشتگان، جنیان، حیوانات، گیاهان، جمادات و گروه های اجتماعی) به روش عقلی، نقلی، عقلی تجربی یا نقلی تجربی شناخته می شوند. حاصل آنکه، حقوق طبیعی (ذاتی) موجودات را نه از یک روش خاص، بلکه از روش های مختلف می توان شناخت. این روش ها عبارتند از: روش عقلی، روش شهودی، روش نقلی و یا ترکیبی از آنها. روش پژوهش در این مقاله روش عقلی است.

حق, شایستگی, صاحبان حق, روش شناخت حق طبیعی موجودات, حق گروهی