کیومرث سفیدی - دانشیار گروه علوم و مهندسی جنگل، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل
سید محمد معین صادقی - دکتری جنگل شناسی و اکولوژی جنگل، اداره فنی جنگلداری و جنگلکاری، اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان آذربایجان غربی، ارومیه

آگاهی از تاثیر آشفتگی های انسانی بر الگوی پراکنش طبیعی درختان می تواند اطلاعات مناسبی از پاسخ طبیعت به دخالت های انسانی فراهم آورد. این پژوهش به منظور آشکارسازی تاثیر دخالت های انسانی بر الگوی پراکنش مکانی درختان در توده های اوری در جنگل های حاتم مشه سی واقع در مشگین شهر در ناحیه رویشی ارسباران انجام گرفت. به منظور توزیع مناسب محل های نمونه برداری سه منطقه با شدت های متفاوت از آشفتگی انتخاب و با روش منظم و تصادفی نزدیک ترین درخت به خط نمونه (درخت شاهد) همراه با چهار درخت از نزدیک ترین همسایه ها انتخاب و اندازه گیری شدند. برای تحلیل الگوی مکانی درختان، از دو گروه شاخص های مبتنی بر نزدیک ترین همسایه شامل شاخص های محاسباتی برپایه اندازه گیری فاصله (فاصله از نزدیک ترین همسایه، کلارک-ایوانز و پیلو) و اندازه گیری زاویه (میانگین زاویه، میانگین جهت و زاویه یکنواختی) استفاده شد. نتایج نشان داد که میانگین فاصله تا همسایگی در مناطق با شدت زیاد از آشفتگی به شکل معنی داری بیش از دو منطقه دیگر است. با افزایش شاخص آشفتگی، فاصله بین درختان و مقدار عددی شاخص های کلارک-ایوانز و پیلو افزایش می یابد. شاخص میانگین زاویه، رابطه متوسط و مثبت و شاخص زاویه یکنواخت رابطه منفی با شاخص آشفتگی انسانی نشان داد و شاخص میانگین جهت رابطه ای با شاخص آشفتگی نشان نداد. آشفتگی های انسانی (مانند قطع یا برش درختان، چرای دام و آتش سوزی) در بلندمدت سبب تغییر الگوی مکانی درختان و شکل گیری پراکنش به نسبت منظم چیدمان درختان شده است. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت به حداقل رساندن تاثیر آشفتگی های انسانی در جنگل ها می تواند تا حدودی حفظ ناهمگنی در ساختار را در پی داشته باشد.

جنگل شناسی نزدیک به طبیعت, شاخص پیلو, شاخص کلارک- ایوانز, نزدیک ترین همسایه