بایزید یوسفی - دانشیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سنندج، ایران
محسن کلاگری - دانشیار پژوهش، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

به دلیل کمبود مستندات صنوبرکاری های محلی، ۵۰ قطعه نمونه در استان کردستان به صورت سیستماتیک-تصادفی انتخاب و ویژگی های رویشگاهی و رویشی آنها در سال ۱۳۹۷ ثبت شد. برای صفات رویشی درختان، ۳۰ درخت در هر قطعه به صورت تصادفی اندازه گیری و داده ها براساس طرح آشیانه ای با فاکتورهای شهرستان و صنوبرکاری درون شهرستان تجزیه واریانس و برای صفات کیفی، فراوانی سطوح آنها محاسبه شد. نتایج نشان داد که ۹۲ درصد صنوبرها گونه تبریزی (Populus nigra L.) و ۸ درصد کبوده (P. alba L.) ؛ ۸۰ درصد دارای تاج کشیده و تنه راست و ۲۰ درصد با تاج گسترده، تنه موجدار و چندشاخه هستند؛ ۹۰ درصد آنها با کاشت مستقیم قلمه های محلی به صورت گروهی یا در حاشیه نهرها و مزارع بودند. متوسط سن درختان ۲/۱۷ سال و ۶۵ درصد آنها جست­زا بودند. متوسط سطح صنوبرکاری ها ۱۶۲۸ متر مربع با میانگین ۱۴۸۱ درخت در هکتار، زنده مانی درختان ۸/۳۵ درصد، میانگین قطر برابرسینه و ارتفاع درخت به ترتیب ۱۷/۰ و ۲/۱۴ متر و حجم چوب درخت، حجم چوب در هکتار و رویش حجمی سالانه در هکتار به ترتیب برابر ۲۱/۰، ۴۳/۳۰۸ و ۷۳/۱۷ (دامنه ۳/۷ تا ۵/۲۷) متر مکعب بود. بین شهرستان ها و صنوبرکاری های درون شهرستان از لحاظ صفات رویشی اختلافات معنی داری (۰۱/۰p≤) وجود داشت. زمان بهره برداری صنوبرهای بومی ۵/۲ برابر، تراکم کاشت درختان هشت تا ده برابر، رشد قطری، ارتفاعی و حجم چوب آنها هم به ترتیب معادل ۴۰، ۵۴ و ۴۵ درصد صنوبرهای اصلاح شده بود. در مجموع، اغلب صنوبرکاری های کردستان به صورت کشت مکمل (نه زراعت اصلی)، با کاشت و داشت سنتی، عملکرد چوب کم و رقابت ناپذیر با زراعت های مرسوم است.

پایش وضعیت, تولید چوب, زراعت چوب, صنوبر