سیدهاشم حسینی - استادیار باستان شناسی و هنر دوران اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایرا

چکیده موضوع تحقیق پیش رو، بررسی نحوه انعکاس طرح تزیینی سیمرغ در سفالینه ها و کاشی های دوران اسلامی ایران است. نگارنده برآنست نخست با تکیه بر برخی منابع تاریخی و ادبی، در کنار شناسایی مشخصات طراحی و مفاهیم نمادین نگاره سیمرغ، علت تفاوت­های سیمرغ دوران اسلامی با سیمرغ ساسانی و همچنین فرضیه احتمال کاربرد این نقش در دوران اسلامی قبل از ورود مغولان به ایران را ردیابی نموده و سپس بطور اختصاصی انواع الگوها و ویژگی­های این نقش تزیینی در سفالینه­ها و کاشی­های دورهایلخانی و تفاوت­های آن با ققنوس چینی را مشخص نماید. در همین راستا، نمونه هایی شاخص از سفالینه ها و کاشی های دوران اسلامی ایران که دربردارنده طرح احتمالی یا قطعی سیمرغ هستند، انتخاب و به لحاظ مشخصات تکنیکی و ویژگی­های تزیینی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. بنابر یافته های تحقیق؛ در رابطه با کاربرد طرح تزیینی سیمرغ در هنر سفالگری دوران اسلامی ایران می توان دو دوره مجزا را تشخیص داد؛ یکی دوره قبل از مغولان با تاثیر سیمرغ عقاب سان ساسانی بعلاوه ققنوس هندی و دیگری دوره بعد از ورود آنها به ایران با تاثیر ققنوس چینی البته با تفاوت­های ساختاری بسیار با اصل چینی آن که بیشتر متاثر از ادبیات و اساطیر ایرانی در کنار مفاهیم عرفانی و ابداعات هنرمندان مسلمان ایرانی است.

واژه های کلیدی سیمرغ ایرانی, ققنوس چینی, سفالینه اسلامی, کاشی اسلامی