سحر چنگیز - دانشجوی کارشناسی ارشد هنر اسلامی- نگارگری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
رضا رضالو - استادیار گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی نمین، دانشگاه محقق اردبیلی

سفالینه های نیشابور و نقوش آنها می توانند حلقه ی رابطی میان دو دوره از شکوفاترین دوره‎های تاریخ هنر ایران -پیش و پس از اسلام- محسوب شوند. حمایت حاکمان سامانی از هنر و هنرمندان، از مواردی بود که رشد سفالگری در نیشابور طی قرون سوم و چهارم هجری قمری، را موجب شد. همه ی نقوش نیشابور؛ کتیبه‎ای، هندسی و جاندار از پیشینه ی ارزشمندی در تاریخ هنر ایران برخوردار هستند و از زیباترین جلوه‎های خلاقیت انسان در عرصه ی سفالگری نیشابور، طراحی نقوش جانوری است. این نقوش از نظر فرم، ساختار، مبانی زیباشناسی و اعتقادی تکامل زیادی یافته‎اند و نمایانگر باورها و اعتقادات مردم آن روزگاران است. باتوجه به اینکه بیشتر نقوش جانوری سفال نیشابور متعلق به پرندگان و تزئینات وابسته به آنهاست، دراین مقاله، به دو دسته ی پرندگان و غیر پرندگان تقسیم شدند. ضمن تحلیل ساختاری هر نقش، مفهوم نمادین و تاثیرپذیری مستقیم از نقوش ماقبل اسلام، نیز شرح داده شد. بااینکه تزیینات و قدرت بیان سبک سامانی، تاحدی جایگزین نمادگرایی گذشته شده است ولی نه تنها تکرار نمادهایی از هنر پیش از اسلام، چون ساسانیان، بلکه حضور مفاهیم نمادین مختلفی را در نقوش جانوری سفال نیشابور می توان دید. وجود احادیث و پیام های اخلاقی- اعتقادی، کنار نقش جانوران، از مواردی بود که محقق را در گره گشایی نماد بعضی نقوش یاری کرد.

سبک سامانی, سفال نیشابور, نقوش جانوری, نماد, هنر ساسانیان