صمد سامانیان - استادیار گروه صنایع دستی، دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
محمود میرعزیزی - کارشناس ارشد صنایع دستی(گرایش پژوهش در هنرهای سنتی)، دانشگاه سوره، تهران، ایران
ابوالفضل صادقپور فیروزآباد - کارشناس ارشد پژوهش هنر، دانشگاه شاهد، تهران، ایران

چکیده    کاشی­های نقش برجسته تصویری، گروه نسبتا بزرگی از کاشی­های دوره قاجار را تشکیل می­دهد که تعدادی بسیاری از این کاشی­ها در سرسرای تالار اصلی کاخ موزه گلستان به کار رفته است. مطالعه و بررسی این آثار، روشنگر بسیاری از نکات و مسایل مربوط به هنر دوره قاجار می­باشد. همچنین پدیده تصویرگری در کاشی­های نقش برجسته قاجار، به عوامل مختلف فرهنگی، اجتماعی و هنری این دوره وابسته است. در این مقاله، به تاثیرپذیری هنر قاجار از فرهنگ و هنرغرب، گرایش به واقع­گرایی در هنر، ظهور دو پدیده چاپ و عکاسی، به عنوان عوامل موثر در تصویرگری در کاشی­ها مورد توجه واقع شده است. کاشی­های نقش برجسته تصویری کاخ موزه گلستان در قالب گروه­های مختلف با مضامین مشترکی چون داستان­های شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و جامی، نقوش مذهبی، صحنه­های شکار، مراسم بزمی، صحنه­های روزمره زندگی مردم، تصاویر اروپایی و ... با اشکال مختلف نقاشی شده­اند. در مقاله حاضر، ضمن بررسی عوامل زمینه­ساز و موثر بر روند تصویرگری در کاشی­های نقش برجسته سرسرای تالار اصلی کاخ گلستان بر اساس مضامین موضوعی به کار رفته در آنها دسته بندی و معرفی می­کند. گردآوری مطالب و تصاویر، به روش میدانی و کتابخانه­ای بوده و نگارش آن با رویکرد توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است

واژه های کلیدی قاجار, تالار اصلی کاخ گلستان, کاشی نقش برجسته, مضامین