شهرام منافی - دانشیار، مینرالوژی و میکرومورفولوژی خاک، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه

تجمع گچ در خاکها بسیاری از خواص فیزیکوشیمیایی ، کانی شناسی و مهندسی خاکها را متاثر می سازد و در بسیاری از زمینه ها مشکلات جدی برای فعالیتهای انسانی ایجاد می کند. در این پژوهش ، ۹ پروفیل خاک که اغلب خاکهای واقع در مواد مادری گچی در منطقه نوشین شهر بودند، حفر و نمونه برداری شدند. سپس ویژگی های مورفولوژیکی ، فیزیکی ، شیمیایی و کانی شناسی آنها تعیین و خاکها بر اساس کلید ردهبندی خاک امریکایی رده بندی گردیدند. طبق نتایج حاصل ، مقدار گچ خاکها از ۹۱/۶۲ درصد در افق Cyy پروفیل ۱ تا ۹۱/۲ درصد در افق Ap پروفیل ۸ متغیر بود. نتایج نشان داد که خاکهای حاوی بیشترین مقدار گچ ، دارای رنگ روشنتر، بافت سبکتر و کمترین مقدار رس، مواد آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی کمتر و قابلیت هدایت الکتریکی بیشتری بودند. نتایج کانی شناسی نشان داد که اسمکتایت ، ایلایت ، کلرایت ، کائولینایت ، ورمی کولایت و پالی گورسکایت کانی های رسی غالب در این خاکها بودند. منشا ایلایت ، کلرایت و کائولینایت ، موروثی و منشا ورمی کولایت به تغییر شکل ایلایت نسبت داده شد. کانی های اسمکتایتی در این خاکها از سه منشا توارث از سنگ مادر، تغییر شکل کانی های دیگر و نوتشکیلی حاصل آمدهاند. پالی گورسکایت نیز دارای منشا پدوژنیک بوده و در اثر نوتشکیلی تشکیل شده است . مقایسه کانی شناسی رس خاکهای با مقادیر مختلف گچ ، حضور بیشترین مقدار اسمکتایت را در خاکهایی با بیشترین مقدار گچ نشان داد. کانی پالی گورسکایت تنها در خاکهای با مقادیر بالای گچ شناسایی شد، درحالی که در خاکهایی که حاوی گچ کمتری بودند، کانی های ایلایت و کلرایت غالب بودند.

اسمکتایت ، پالی گورسکایت ، خاک گچی ، نوتشکیلی ، تغییر شکل