مریم فراش خیابانی - گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران
پروین پرتوی - استاد گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر ، شهر تهران، استان تهران

پررنگ شدن نقش فضاهای نیمه عمومی (مانند کافه­ها، سالن­های تئاتر، گالری­ها) نشان از تمایل به ایجاد اجتماعاتی متفاوت با گفتمان رسمی در لایه­های زیرین جامعه دارد که جنسی از تفاوت را نسبت به دیگرفضاهای شهر نشان می­دهدند. هدف اصلی این پژوهش شناسایی ماهیت این فضاهای متفاوت (دگرفضاهای) شهر تهران(در محدوده مرکزی) و نقش آن­ها با تاکید بر زمینه فرهنگی­­ای است که در آن شکل گرفته و گسترش می­یابند. در فرایند روش­شناسی، از پارادایم تفسیری/برساخت­گرا و روش مردم­نگاری نظریه مبنایی استفاده شده است. در نتیجه­ی این پژوهش ۶ مقوله­ی اصلی برای معرفی دگرفضاها به دست آمد که عبارتند از درون مایه فرهنگی- هنری، تفاوت، وجود تفکر انتقادی در کاربران فضا، اهمیت مقوله­ی فضا، مکان اندیشه ورزی و معنادار بودن فضا. در نهایت برای تبیین نظریه با توجه به وجه مردم­نگارانه­ی پژوهش، متن مردم­نگارانه نیز نگارش شد و مفهوم "دگرفضای تاملی- خیال­انگیز " به عنوان مقوله هسته برای معرفی ماهیت فضاهای مورد سوال این پژوهش ارائه شد. این دگرفضاها علی­رغم شباهت­هایی که با اصطلاحات مشابه در متون نظری دارند (هتروتوپیا، فضای سوم و مکان سوم)، طبق یافته­های این پژوهش، به طور کامل منطبق بر هیچکدام از این مفاهیم نبوده و ویژگی­های منحصر به فرد خود را دارند.

دگرفضا, مردم نگاری, نظریه مبنایی, زمینه فرهنگی شهر تهران