محمدجواد توکلی خانیکی - استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم دانشکده علوم قرآنی مشهد
فهیمه مرادی - دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه شیراز

قرآن کریم حاوی آیات ناظر به امامت است؛ اما دلالت و مصادیق بعضی از این آیات، به روشنی مشخص نیست؛ مانند آیه *و لا تقتلوا النفس التی حرم الله الا بالحق و من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا فلا یسرف فی القتل انه کان منصورا* (اسراء/۳۳). پژوهش حاضر، با بررسی منابع روایی و تفسیری فریقین و تحلیل دلالت­های آیه، درصدد تعیین دلالت و مصداق «ولی دم» است؛ نتیجه این که در کتب روایی شیعه، روایاتی از اهل بیت نقل شده که حضرت مهدی۷را فرزند امام حسین۷، وارث آن بزرگوار و منتقم خونشان معرفی کرده است؛ زیرا امام حسین۷ نفس محترمه و مصداق برجسته مظلومی هستند که خداوند وعده انتقامش را داده است. همچنین روایات فریقین، تاکید دارند که ولی دم باید وارث مقتول و از نزدیکان مقتول و یا فرزندان و وابستگان نسبی و دارای اختیار برای قصاص، بخشش و یا دیه و هر تصمیم دیگری باشد. اگر وارثی برای مقتول نباشد، حاکم جامعه ولی دم مقتول محسوب می شود. پس برفرض این که کسی مدعی شود در زمان ظهور وارثی نیست که ولی دم امام حسین ۷ باشد، طبعا حضرت مهدی۷ که تنها امام معصوم حاکم هستند، مصداق حقیقی ولی دم برای امام حسین۷ خواهند بود.

امام عصر, امام حسین, منصور, ولی دم, مظلوم,  اسراف در قتل