حامد خانی (فرهنگ مهروش) - دانشیار گروه الهیات، واحد گرگان، دانشگاه آزاد اسلامی، گرگان، ایران

یکی از آثار پرخواننده در ایران از آغاز دهه ۱۳۴۰ش تا کنون کتاب انسان موجود ناشناخته اثر الکسیس کارل است. ایرانیان این کتاب را بارها تجدید چاپ، و مستند و منبع بحث های مختلف خود کرده، و شخصیت هایی پرشمار با اندیشه هایی متنوع نیز خواندن آن را ترویج نموده اند. با گذشت زمانی هفتادوچند ساله از نخستین ترجمه فارسی کتاب هنوز رونق بازار این اثر از دست نرفته، و درعین حال، محتوا و کارکرد آن در جامعه ایران تحلیل نشده است. مطالعه پیش رو گامی نخست فراسوی این هدف است. بنا داریم با مرور شواهد توجه ایرانیان به کتاب از این فرضیه دفاع کنیم که ترویج گسترده آن را اسلام گرایانی با گرایش های مختلف دنبال کرده اند و این ترویج نتیجه دستاوردهای نظری مهم اثر برای این جریان ها بوده است؛ جریان هایی که خواسته اند فقر مطالعات موجود و ضعف های نظری در بازنمودن یک نظریه انسان بومی و مدرن را با بهره جویی از کتاب کارل جبران کنند. چنان که خواهیم دید، از دهه ۱۳۸۰ش و با توسعه گفتمان علوم انسانی اسلامی نیز این کتاب هم چون موید ضرورت گزیدن یک علم انسانی دین پسند به جای علوم انسانی متعارف تلقی شده است.

الکسیس کارل, فلسفه انسان, نظریه انسان, اسلام گرایی, تاریخ ایران معاصر, علوم انسانی اسلامی