احمدعلی نامداریان - شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
اسماعیل شیعه - استاد
مصطفی بهزادفر - استاد طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران
بهادر زمانی - هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان

کرج در آغاز سال­های ۱۳۰۰، شهری کوچک بوده است و در سال ۱۳۳۵، تنها نزدیک به پانزده هزار نفر جمعیت داشته است. اما در واپسین سال­های قرن چهاردهم، به چهارمین شهر بزرگ ایران تبدیل شده است. عوامل این رشد سریع و تاثیر آن بر فرم شهر، آنگونه که باید مورد بررسی قرار نگرفته است. این مقاله به توصیف، کشف و تبیین عوامل گسترش سریع شهر کرج می­پردازد و تاثیر این گسترش سریع بر فرم شهر را بررسی کند. با این هدف با استفاده از تحلیل تاریخی- تفسیری، مراحل دگرگونی فرم شهر کرج را مطالعه کرده است و با استفاده از مطالعه­ی اسنادی، به سه نیروی «قلمرو»، «قدرت» و «تفاوت» پرداخته که دگرگونی شهر کرج را موجب شده­اند. نتایج نشان می­دهد، رشد انفجاری کرج بیشتر متاثر از مولفه­ی قدرت و بازتابنده­ی سیاست­های تمرکزگرایی و صنعتی­سازی دولت­ها در قرن چهاردهم شمسی و بورس­بازی زمین و مسکن است. متاثر از این مولفه­ی قدرت، طبیعت دوم ایجاد شده است که نتیجه­ی آن تغییر محیط طبیعی و مهاجرت اقشار و گروه­های مختلف در کرج است. این حضور، به شکل­گیری مولفه­ی تفاوت منجر نشده است و صرفا به همجواری این گروه­ها انجامیده است. نتیجه­ی دگرگونی کرج، به پیدایش مفهومی به نام مناسبات همجواری منجر شده است.

نیروهای موثر, دگرگونی شهر, کرج, قدرت, مناسبات همجواری