مهران علی الحسابی - دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
سید عبدالهادی دانشپور - دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران
رضا بصیری مژدهی - دانشجوی دکتری، گروه شهرسازی دانشکده شهرسازی و معماری/ دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

بیان مساله: مکان، لایه ای میانجی در قامت امر شهری-رابطه ای است. این برداشت هستی شناختی از مکان که از ظرفیت مواجهه با ارتباطات پیچیده و منازعاتی محتمل برخوردار است، به منظور تدقیق، مستلزم مداقه ای انتقادی است. آن وجهی از شهرگرایی انتقادی مد نظر است که این هستی شناختی بازتعریف شده را در بستر واقعیات جامعه شهری از حیث بنیان های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بنشاند و مکان را در قامت یک انتزاع انضمامی تبیین نماید. اقتصاد سیاسی مکان توام با آموزه های برآمده از نظریه انتقادی، رهیافتی است در جهت نیل به این مهم. هدف: تدقیق مفهوم «مکان در قامت امر شهری-رابطه ای» به میانجی مداقه ای انتقادی در بنیان های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اثر گذار بر مکان های شهری روش : پارادایم تلفیقی تحقیق مبتنی بر پسا اثبات گرایی و تفسیرگرایی است و واقعیت های اجتماعی را به تبعیت از ارزش های هنجاری مکان ، و نیز با مداخله مناسبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، تفسیر و تحلیل می کند. نوشتار پیش رو با اتخاذ یک معرفت شناسی هنجاری-انتقادی و راهبرد قیاسی، و با کاربست رهیافت کیفی و از مجرای مرور اسناد کتابخانه ای و تحلیل و بسط آرای نظری، در پی یک صورت بندی انتقادی منسجم نسبت به مفهوم مکان با هدف تدقیقش به مثابه امر شهری-رابطه ای است. یافته ها و نتیجه گیری: «مکان به عنوان امر شهری-رابطه ای» در متن نیروها و مناسباتی قرار دارد که مبین یک شیوه تولید معین اند. این نیروها و مناسبات از گذر نقد اقتصاد سیاسی به هشت سرفصل مشخص ره می برند که مشتمل بر تبیین ارزش استفاده در مقابل ارزش مبادله در متن بت وارگی کالا، مالکیت خصوصی در مقابل امر اشتراکی، انباشت سرمایه، حق به شهر و نابرابری، دولت در مقابل بخش خصوصی، آکادمی و بازار، و ماهیت دیالکتیکی مکان است. کارکرد موثر مکان در قامت «امر شهری-رابطه ای» در متن شیوه تولید حاکم بر آن، منوط به برخی بالقوه گی ها و نابالقوه گی های دخیل در تدقیق این هستی شناختی جدید از مکان است.

مکان, اقتصاد سیاسی, نقد, امر شهری-رابطه ای