محمد هادی کمالی - دانشجو دکترای حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد
جهانگیر مسعودی - استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد(نویسنده مسئول)
سید حسین سید موسوی - دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد

تعدادی از آیات قرآن، حاکی از شهادت اعضای بدن کافران و مجرمان بر ضد آنها در قیامت هستند. عده ای گواهی جوارح را از نوع شهادت قولی دانسته اند که به معنای اظهار عالمانه ما فی الضمیر است. بر این اساس، اعضای بدن در دنیا به رفتارهایی که از نفس صادر می شود آگاهی دارند و همان اعضا در قیامت محشور می شوند و علیه نفس گواهی می دهند. طرفداران این دیدگاه، علم جوارح مادی را یکی از ادله شعور در جمادات برشمرده اند که از نظریات ملاصدرا است. در این پژوهش، مساله این است که آیا شهادت قولی جوارح با اندیشه های بنیادین خود ملاصدرا در حکمت متعالیه سازگاری دارد تا بتواند برای اثبات شعورمندی جمادات مورد استفاده قرار گیرد یا خیر؟ نگارنده ثابت نموده است که این دیدگاه مخالف با اندیشه های فلسفی ملاصدرا است؛ زیرا «شهادت عالمانه اعضای بدن مادی علیه نفس در قیامت» مستلزم مغایرت نفس و بدن، استقلال بدن از نفس در علم و فعل و حشر بدن عنصری است. درحالی­که در حکمت صدرایی، بدن و نفس ترکیب اتحادی دارند. بدن به­طور مستقل منشا هیچ کمال و فعلی نیست و انسان با بدن عنصری محشور نمی شود. بنابراین نمی توان به آیات شهادت جوارح، برای اثبات شعور در جمادات استدلال کرد.

اعضای بدن, جوارح, شهادت قولی, علم, شعور, جمادات