مجتبی افشارپور - . دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه باقر العلوم(ع)

قاعده «وحدت نفس و قوا» یا «النفس فی وحدتها کل القوی» از بنیادهای اساسی نفس شناسی حکمت متعالیه است و ثمرات و کارکردهای آن در هستی شناسی و خداشناسی نیز قابل پیگیری می باشد. این قاعده که به منظور تبیین چگونگی تحقق قوای متعدد به وجود واحد نفس ارائه شده، همواره مورد نقد و بررسی های فراوان قرار گرفته است. بعضی فیلسوفان زمانه ما نیز با نگاه انتقادی ای که به آن داشته اند، توان اثباتی آن را محدود پنداشته اند، یا اساسا آن را فاقد کارآیی خوانده اند و یا اینکه ادله آن را مخدوش دیده اند. امکان استفاده حداکثری از این قاعده، در گرو پاسخ به این اشکالات و دور بودن آن از تیغ نقدهای ایشان است. در این مقاله به منظور تبیین سخن نهایی ملاصدرا در خصوص «وحدت نفس و قوا» و بررسی ورود یا عدم ورود اشکالات به آن، با روشی توصیفی تحلیلی، مهم ترین اشکالات مطرح شده بر قاعده را به خصوص با تاکید بر انتقادات آیت الله علامه مصباح یزدی۱ و آیت الله فیاضی (دام ظله) بررسی کرده ایم و به این نتیجه رسیده ایم که با استفاده از بیانات ملاصدرا در آثار گوناگون خود و با توجه به سیری از بحث که ارائه می دهد و با تفکیک میان سخن نهایی و متوسط او، پاسخ اکثر اشکالات به دست می آید

وحدت نفس و قوا, مراتب نفس, علیت نفس, ملاصدرا, مصباح یزدی, فیاضی