اسفندیار زبردست - استاد دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
احمد خلیلی - پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مصطفی دهقانی - کارشناس ارشد شهرسازی، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده      موضوع نارسایی شاخص­های سه گانه مطرح شده توسط شورایعالی شهرسازی و معماری ایران در راستای شناسایی بافت­های فرسوده شهری، همواره مورد انتقاد محافل مختلف قرار گرفته است. بر این اساس، مقاله حاضر بر آن است تا به بازخوانی شناسایی بافت­های فرسوده شهری از طریق ارائه مدلی مناسب، و کاربست آن در بلوک­های شهری محله هدف مطالعه پرداخته و عوامل و متغیرهای اصلی فرسودگی شهری را کشف نماید. روش تحقیق در این مقاله تلفیقی از روش­های فراتحلیل و استفاده از متون معتبر جهانی در ارتباط با شاخص­های فرسودگی از یک سو و روش تحلیل داده­های ثانویه مربوط به بلوک­های شهری در محیط نرم افزارهای تحلیل آماری و سیستم­های اطلاعات جغرافیایی از سوی دیگر است. یافته­های این مطالعه­ نشان می­دهد که به ترتیب، عوامل اصلی شناسایی بافت­های فرسوده در محله مورد مطالعه را، آسیب­پذیری سازه­ای، فرسودگی اقتصادی محرومیت و فقر شهری تشکیل می­دهند که در این میان دو عامل اول، حدود ۵۰ درصد فرسودگی و سه عامل در کنار هم حدود ۷۰ درصد فرسودگی شهری را تبیین می­کنند. همچنین تبیین ارتباط بین شاخص های معرفی شده در این مطالعه با شاخص­های سه گانه شورایعالی شهرسازی و معماری ایران نیز نشان داد که شاخص­های قیمت زمین، نرخ نوسازی، تراکم جمعیتی و خانوار در واحد مسکونی به ترتیب، ارتباط بیشتری را با شاخص­های مربوطه دارند.

واژه های کلیدی بافت های فرسوده, تحلیل عاملی, آسیب پذیری سازه ای, فقر شهری, فرسودگی اقتصادی