علیرضا فلاحی - استاد دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،
فرشته اصلانی - دانشجوی دکترای پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، تهران

به دنبال رخداد زمین­لرزه­ها، نقش خاطره­ی جمعی در فرایند بازسازی، کمتر مورد توجه واقع شده است. پس از سانحه، به دلیل محدودیت زمان، تمام تلاش ارگان­ها معطوف به سرعت بخشیدن به بازسازی کالبدی در حداقل زمان است که این امر کیفیت را فدای کمیت می­کند. در این میان، بازسازی محله­ی بازار در شهر بم، با توجه به ویژگی­های منحصربه فرد آن موضوعی درخور مطالعه­ است. مقاله حاضر با به کارگیری روش تحقیق کیفی نظریه­ی زمینه­ای، به بررسی بازسازی محله­ی بازار بم از منظر خاطره­ی جمعی می­پردازد. بدین منظور، داده­های موردنیاز، از طریق مصاحبه­ها­ی عمیق گردآوری شدند. جهت تحلیل داده­ها، مجموعه­ا­ی از رویه­ها در سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی به کار گرفته شد. این مقاله، دو مدل مفهومی را به منظور شناسایی "مولفه­های اصلی خاطره جمعی" معرفی می­کند. در مدل مفهومی اول، "کالبد"، "فعالیت" و "تصورات" و در مدل مفهومی دوم، "زمان" و "مکان"، عوامل اصلی خاطره جمعی می­باشند. این تحقیق بر ضرورت توجه به باززنده­سازی خاطرات جمعی در سیاست­گذاری­ها و برنامه­ریزی­های بازسازی تاکید می­کند. یافته­های پژوهش، رویکرد بازسازی از منظر خاطره جمعی را برای برنامه­ریزی­های آینده­ی بازسازی در محیط­های مشابه پیشنهاد می­نماید؛ مقصود از این رویکرد، نه پاک کردن گذشته و نه تکرار و تقلید کورکورانه آن است.

بازسازی, خاطره ی جمعی, زلزله بم, محله ی بازار, نظریه زمینه ای