حمید سرخیل - گروه زمین شناسی کاربردی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
مهدیه رضازاده بلگوری - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی شیمی HSE- ، گروه محیط زیست انسانی، دانشکده محیط زیست، کرج، ایران
روانبخش شیردم - گروه مهندسی محیط زیست و پایش آلاینده ها، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران
یوسف عظیمی - گروه مهندسی محیط زیست و پایش آلاینده ها، پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، سازمان حفاظت محیط زیست، تهران، ایران

پیشینه و هدف: طیف گسترده­ای از مزایای استفاده از حسابداری جریان هزینه- مواد در کشورهای در حال توسعه قابل مشاهده است. به­ طوری ­که به شرکت­ ها کمک می­ کند تا هزینه­ های پنهان خود را شناسایی نمایند، تلفات، ضایعات و اثرات محیط ­زیستی را کاهش دهند و باعث افزایش کیفیت و رقابت پذیری محصول، بهبود فرآیندها و همچنین بهره­ وری منابع شوند. معدن­کاری روی و صنایع مرتبط به آن مانند تولید کنسانتره و ذوب روی به دلیل آلودگی ­های فراوان ازجمله آلودگی آب­ های سطحی و زیرزمینی به واسطه عناصر سنگین موجود در شیرابه، نیازمند تحلیل چرخه عمر فرآیندی دارند. به­ طوری­ که با شناسایی دقیق فرآیندهای جاری در این حوزه، با بهره­ گیری از روش مدلسازی حسابداری جریان هزینه-مواد می­ توان ورودی وخروجی­ ها را به صورت دقیق مورد ارزیابی اقتصادی و تحلیل اثرات محیط زیستی قرار داد.مواد و روش ­ها: در این تحقیق ضمن بازدید از واحد­های صنعتی ذوب روی و دریافت نظر کارشناسان و تلفیق با پایگاه داده نرم افزار سیما پرو، مدل چرخه حیات و شبکه چرخه عمر محصول و تاثیرات محیط ­زیستی آن تهیه شده است. با تحلیل چرخه حیات صنعت ذوب روی ایران و با استفاده از بهره­ وری سبز و محاسبه جریان هزینه - مواد در واحد نمونه انتخابی، به ردیابی جریان مواد پرداخته شده و مدلی برای چرخه حیات روی ارائه شده است. به­ طوری ­که از اطلاعات دریافتی از صنعت ذوب روی ایران و هم­چنین اطلاعات پایگاه داده نرم افزار سیما پرو و پیاده سازی مدل MFCA بر روی داده ­های مرتبط با تولید کنسانتره و ذوب روی استفاده شده است. در این مدل فرآیند­های ذوب روی و تولید کنسانتره روی به عنوان ورودی و انتشار گازهای گلخانه­ ای به عنوان خروجی در نظر گرفته شد.نتایج: با تحلیل چرخه حیات صنعت ذوب روی ایران و با استفاده از بهره ­وری سبز بر طبق رابطه تعادل مواد ترکیب کلسین با  اسید سولفوریک به­ تولید کیک لیچ، نقره، سرب و آلودگی هوا منجر خواهد شد و برآورد­های تحقیق حاضر نشان می ­دهد که برای تولید یک تن شمش روی، میزان آلودگی هوا ۷ کیلوگرم خواهد بود. حسابداری هزینه جریان مواد در واحد لیچینگ مجموعه صنعتی مورد نظر نشان می ­دهد که به­ازاء ۵۰۷۰ کیلوگرم مواد ورودی با هزینه یا بهاء ۱۲،۳۵۰،۰۰۰ تومان، هزینه سیستم ۳۰،۰۰۰،۰۰۰ تومانی و هزینه انرژی ۱،۹۵۰،۰۰۰ تومانی به مقدار تولید ۳۵۴۹ کیلوگرم محصول با هزینه یا بهاء ۹،۱۰۰،۰۰۰ تومان دست می­ یابد، به ­طوری ­که ۱۵۳۶ کیلوگرم هم تولید باطله با هزینه ۳،۲۵۰،۰۰۰ تومان ارزیابی گردیده است.بحث: با ارائه الگوهای کامل چرخه حیات برای فرآیند ذوب روی و به صورت ویژه فرآیند کنسانتره ذوب روی، ورودی و خروجی­ های زنجیره تولید مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج ارزیابی چرخه عمر و بهره­ وری سبز، نشان می­دهد که ذوب روی آلودگی بیشتری نسبت به تولید کنسانتره ایجاد می­ نماید. بنابراین با دستیابی دقیق به هزینه جریان مواد اشاره شده، در فرآیند تولید کنسانتره ذوب روی می­ تواند ضمن به حداقل رساندن تلفات، با کاهش میزان آلایندگی محیط ­زیستی، ضمن کاهش هزینه ­های مستقیم، با افزودن بر مقدار ستانده اقتصادی موجب رشد و توسعه مجموعه شود.

مدلسازی حسابداری جریان هزینه- مواد, چرخه عمر فرآیند, ذوب روی, آلودگی محیط زیستی, سیما پرو