Abbas Ali Dadashi Roudbari - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
Mahmoud Ahmadi - دانشیار، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

هدف از این پژوهش وردایی زمانی-مکانی و نقطه تغییر شاخص هواویز (AI) فصلی در ایران است. در این راستا داده­های سنجنده TOMS دو ماهواره Nimbus ۷ (۱۹۷۹-۱۹۹۲) و Earth Probe (۱۹۹۶-۲۰۰۵) و سنجنده OMI (۲۰۰۵-۲۰۱۵) ماهواره EOS Aura اخذ و از آزمون Buishand برای شناسایی نقطه تغییر شاخص هواویز استفاده شد. نتایج نشان داد بیشینه شاخص هواویز در دوره گرم سال و بهار به دلیل کاهش میزان رطوبت خاک و فعال شدن چشمه­های گردوخاک، بیشینه شاخص هواویز فصلی را دارا می­باشد. همچنین فصل زمستان به دلیل اثر کنترلی بارش مقدار هواویز کمتری را دارا است. گردش منطقه­ای وردسپهر نیز نقش شایان توجهی در وردایی هواویزها در ایران دارند به طوری که  باد شمال تابستانه، الگوهای دینامیکی و گرمایی غرب آسیا و کم فشار گرمایی سند بیشترین نقش را در افزایش هواویزهای ایران دارند. همچنین شاخص هواویز (AI) حساسیت بالایی به ارتفاع لایه مرزی وردسپهر دارد چرا که بیشینه ارتفاع لایه مرزی با مناطقی است که شار گرمایی قابل ملاحضه­ای وجود داشته باشد و شار گرمای نهان به علت فقدان پوشش گیانی و منابع آب کم است. میانگین شاخص هواویز (AI) پس از نقطه تغییر بیشتر از پیش از نقطه تغییر بوده است که نشان دهنده افزایش شاخص هواویز در ایران است. سال­های ۱۹۸۳، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۷ به­ترتیب برای ماهواره­های Nimbus۷، EP و Aura به عنوان سال­های میانگین جهش در سری زمانی تشخیص داده شدند که می­توان این سه سال را به عنوان گرانیگاه دوره فعال و غیرفعال شاخص هواویز در ایران در دوره مورد مطالعه یاد کرد.

شاخص هوایز (AI), سنجنده TOMS, سنجنده OMI, آزمون Buishand, ایران