علیرضا فاضل - Professor, Department of Anatomy, Faculty of Medicine, Mashhad University of Medical Sciences. Mashhad, Iran

مسیر تکاملی داخل رحمی انسان، بخصوص در دوران رویانی (مورفوژنز) بسیار پیچیده است؛ به طوری که با دخالت و وارد عمل شدن تعداد بی شماری از عوامل شیمیایی و فیزیکی و مراکز تنظیم کننده قسمتهای مختلف بدن، تکامل می یابد. فعالیت بسیاری از موارد فوق بسیار بحرانی و علت آنها وقوع بسیار کوتاه یا عدم تکرار آنها می باشد؛ علاوه بر این ممکن است حساسیت نسبت به ناهنجاری زاهای بسیاری نیز داشته باشند. این مراحل که به نام «مراحل بحرانی تکامل» نامیده می شود، طی سه دهه قبل مورد توجه خاص پژوهشگران قرار گرفته و تمرکز بر روی تاثیر مواد مختلف ناهنجاری زا طی دورانهای بحرانی بارداری بوده است. در این مقاله مروری، برخی از وقایع مولکولی دورانهای مختلف زندگی داخل جنینی بررسی شده است و زمانهای بحرانی و مولکول های درگیر در برخی از قسمتهای بدن از جمله گلیکوکانجوگیت ها، مورفوژن ها و... نیز شرح داده شده اند. تاکید بر این است که شناخت این مراحل بحرانی کمک خواهد کرد که به اشخاص باردار راهنماییهای لازم ارایه شود تا از مصرف بی رویه برخی داروها و مواد شیمیایی در این دوران خودداری نمایند، به این امید که از بروز بسیاری از ناهنجاریهای مادرزادی نیز جلوگیری شود.

Morphogenesis, Embryonic development, Teratogen, Glycoconjugate, Pregnancy, مورفوژنز, رشد رویانی, ناهنجاری زا, گلیکوکانجوگیت, بارداری