توحید رحیم پور - گروه ژئومورفولوژی - دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی - دانشگاه تبریز - تبریز - ایران
محمدحسین رضائی مقدم - گروه ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
سیداسداله حجازی - گروه ژئومورفولوژی، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
خلیل ولیزاده کامران - گروه سنجش ازدور و GIS، دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

هدف اصلی از تحقیق حاضر بررسی و تحلیل نقش شاخص های هیدروژئومورفیک در حساسیت فرسایش پذیری زیرحوضه­های حوضه آبریز الندچای واقع در شهرستان خوی می­باشد. برای نیل به این هدف، ابتدا منطقه مورد مطالعه با استفاده از مدل رقومی ارتفاعی (DEM) با قدرت تفکیک مکانی ۵/۱۲ متر به ۱۵ زیرحوضه تقسیم گردید. در مرحله بعد ۱۲ پارامتر هیدروژئومورفیک جهت بررسی فرسایش پذیری زیرحوضه­ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. پارامترهای مورد بررسی عبارت بودند از: تراکم هکشی، فراوانی آبراهه، نسبت انشعاب، بافت زهکشی، نسبت بافت، شماره نفوذ، ضریب فشردگی، نسبت کشیدگی، نسبت مدور بودن، ضریب شکل، برجستگی و نسبت شیب. در ادامه از یک روش رتبه بندی ژئومورفومتریک به منظور رتبه بندی پارامترها استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که زیرحوضه­های ۱، ۳ و ۴ از نظر پارامترهای مورد بررسی بالاترین امتیاز را داشته که بیانگر فرسایش پذیری بالای این زیرحوضه­ها می باشد. این زیرحوضه­ها با مساحتی بالغ بر ۲۵۷ کیلومترمربع، ۲۲ درصد از کل مساحت حوضه آبریز را شامل می شوند. در گام بعدی جهت بررسی تغییرات کاربری اراضی منطقه و ارتباط آن با فرسایش پذیری زیرحوضه­ها از تصاویر ماهواره ای لندست استفاده شد. جهت استخراج کاربری های منطقه از روش های طبقه بندی نظارت شده و الگوریتم حداکثر احتمال استفاده گردید. بررسی نقشه های کاربری تهیه شده نشان داد که کلاس کاربری مناطق ساخته شده (شهری - روستایی) در طول دوره آماری مورد مطالعه روند افزایشی داشته است، به طوری که از ۱۰۲۸ هکتار در سال ۱۹۸۵ به ۳۳۹۳ هکتار در سال ۲۰۲۰ رسیده است. بررسی ارتباط تغییرات کاربری اراضی هر یک از زیرحوضه­ها با فرسایش پذیری آن­ها نیز نشان داد که در زیرحوضه­های بالادست حوضه آبریز الندچای تغییر کاربری اراضی(افزایش زمین های کشاورزی) و یا استفاده نامناسب و بیش از اندازه از ظرفیت مراتع منطقه، در تشدید فرسایش پذیری زیرحوضه­ها موثر می باشد.

حوضه آبریز الندچای, رتبه بندی, فرسایش پذیری, کاربری اراضی, GIS