نسیم ملکی صادقی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
احمد احمدی خلجی - دانشگاه لرستان، دانشکده علوم، گروه زمین شناسی
رضا زارعی سهامیه - &#۰۳۹;گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه لرستان، خرم آباد
زهرا طهماسبی - گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

بیتومن مخلوطی از هیدروکربن های اکسید شده با رنگ، سختی، وزن مخصوص و مواد فرارمتنوع است که به اشکال جامد یا نیمه جامد بوده و در کربن دی سولفید (CS۲) قابل حل می باشد. برای ارزیابی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی نهشته های بیتومن دار حوضه ی رسوبی لرستان (جزئی از زون زاگرس چین خورده)، تعداد ۶ نمونه بیتومن سالم و غیر هوازده از رگه ها و داخل معادن سه منطقه با پتانسیل بالایی از بیتومن شامل منطقه شمالی کوهدشت، غرب پلدختر و جنوب شرق سپیددشت برداشت گردید. مطالعات صحرایی نشان داد که بیتومن های مورد مطالعه در شیل های سازند امیران توسعه پیدا کرده اند. بر اساس آزمایشات تجزیه عنصری انجام گرفته بر روی نمونه ها، درصد عناصر اصلی بیتومن به صورت ۳۰/۶ درصد اکسیژن، کمتر از ۱ درصد نیتروژن و ۴۷/۷۴ درصد کربن می باشد که بیانگر کیفیت بسیار خوب بیتومن های مورد مطالعه می باشد. آنالیز فلورسانس اشعه ایکس (XRF) بر روی نمونه های مورد مطالعه نشان می دهد میزان اکسیدهای Al۲O۳, SiO۲ و Fe۲O۳ از سایر اکسیدها فراوان تر است. این موضوع می تواند به دلیل تشکیل این ماده معدنی در سنگ میزبان سازند شیلی امیران باشد که این شیل ها غنی از عناصر ذکر شده می باشند. مقادیر اکسیدهای CaO و K۲O نمونه های بیتومنی مورد آنالیز می تواند به علت تشکیل این اکسیدها از سازندهای زیرین (ایلام و گورپی) باشد که بعد از تشکیل و مهاجرت به درون سازند امیران راه پیدا کرده اند. نسبت Ni به V نمونه های مورد مطالعه پایین است )۱ (Ni/V< و دارای میانگین ۵۷/۰ درصد می باشد، لذا سنگ منشا آن ها تا اندازه ای کربناته – شیلی بوده است. لذا نتایج حاصل از این مطالعات براین امر دلالت می کند که منشا نمونه های بیتومنی تحت مطالعه از سازندهای پایینی (سازندهای ایلام و گورپی) بوده و در مسیر مهاجرت به سمت بالا از سازندهای شیلی و کربناته عمیق تر، مواد آلی موجود در سازندهای جوان تر را نیز شسته و در نزدیکی سطح زمین تجمع یافته است.

ژئوشیمی, بیتومین, عناصر نادر, زاگرس چین خورده, لرستان