هوشنگ خسروی - دانشیار پژوهش و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات خاک و آب؛ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

منابع زیادی از آب­های شور وجود دارند که می توانند با روش های ویژه ای در کشاورزی استفاده شوند. با توجه به اینکه تنش شوری سبب کاهش رشد گیاهان ازجمله گندم می شود، بنابراین هرگونه فناوری که سبب افزایش تحمل گندم به تنش شوری شود دارای اهمیت زیادی است. کاربرد باکتری های محرک رشد گیاه (PGPR) یکی از راهکارهای مبتنی بر توسعه پایدار برای کاهش اثرات تنش در گیاهان است. در این پژوهش از پنج سویه­ برگزیده از باکتری های PGPR که بر اساس ویژگی های محرک رشدی غربالگری شده بودند استفاده شد. توان تحمل سویه­ها به شوری در مقادیر قابلیت هدایت الکتریکی (EC) ۵، ۱۰، ۱۵ و ۲۰ دسی زیمنس­ بر متر موردبررسی قرار گرفت. آزمایش گلخانه­ای به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کامل تصادفی در سه تکرار در شرایط تنش شوری در طی یک دوره ۱۰۰ روزه بر رشد گندم رقم نارین در سال ۱۴۰۰ در ایستگاه مرکزی موسسه تحقیقات خاک و آب انجام شد. تنش شوری از طریق آبیاری در چهار سطح، شامل آب معمولی (هدایت الکتریکی ۰/۴۰) و آب با قابلیت هدایت الکتریکی ۶، ۱۰ و ۱۴ دسی زیمنس بر متر اعمال شد. فاکتور مایه زنی شامل سطوح بدون مایه زنی و مایه زنی با سویه­های Pseudomonas putida P۱۸۶، P. fluorescens P۱۸۷، P. sp P۲۴۱، chroococcum Azto۴۷۸ Azotobacter و A۴۴۳ lipoferum Azospirillum بود. مایه زنی به مقدار دو میلی لیتر به ازای هر بذر از زادمایه با جمعیت cfu ml-۱ ۱۰۸×۱/۵ در هنگام کاشت انجام شد. نتایج آزمایشگاهی نشان داد که همه سویه­ها تا شوری ۲۰ دسی زیمنس بر متر کاهش رشدی نشان ندادند. نتایج آزمون گلخانه­ای نشان داد که آبیاری با آب شور بر همه شاخص­های رشد اثرات کاهشی معنی داری داشت. تنش در سطوح ۶، ۱۰ و ۱۴ دسی زیمنس بر متر به ترتیب سبب کاهش ۱۳/۵، ۳۵ و ۵۷ درصدی وزن تر اندام هوایی شد. همچنین سطوح یادشده به ترتیب باعث کاهش ۵/۳۷، ۵۰ و ۵۵ درصدی وزن خشک اندام هوایی شد. وزن خشک ریشه ۸۰، ۸۷ و ۹۱ درصد کاهش یافت. ارتفاع بوته ۱۱، ۱۷ و ۱۸ درصد، طول خوشه ۱۶، ۲۵، ۳۱ درصد و تعداد خوشه ۲۳، ۳۱، ۴۵ درصد به ترتیب در سطوح مختلف شوری کاهش نشان دادند. مایه زنی با باکتری های برگزیده، تاثیر معنی داری بر هیچ کدام از شاخص­های رشد گندم در شرایط تنش شوری نشان نداد. در این پژوهش نتیجه گیری شد از دلایل عدم تاثیر معنی دار مایه زنی در شرایط شور می تواند مقاوم بودن رقم نارین به شوری و عدم توان باکتری­ها برای ایجاد تحمل بیشتر گیاه به شوری و یا بی تاثیر شدن خصوصیات محرک رشدی باکتری ها در این شرایط باشد.

زادمایه, رقم نارین, کود زیستی