مجید غلامحسینی - موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
حمیدرضا بابائی - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد، ایران
سعداله منصوری - موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
فرناز شریعتی - موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران

در ارتباط با مدیریت زراعی از جمله آرایش کاشت و تراکم بوته بهینه ژنوتیپ وارداتی متحمل به ریزش کنجد اطلاعاتی در اختیار نیست. بدین منظور آزمایشی در دو سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ در مزارع پژوهشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (کرج) و مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی (مشهد) اجرا شد. در این پژوهش اثر فاصله ردیف-های ۳۰، ۴۵ و ۶۰ سانتی متر و فاصله بوته روی ردیف ۵، ۸، ۱۱ و ۱۴ سانتی متر در قالب الگوهای کشت مستطیلی تا مربعی- مستطیلی بر عملکرد ژنوتیپ کنجد متحمل به ریزش مورد بررسی قرار گرفت. در هر مکان، آزمایش به صورت بلوک های خرد شده (نواری) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که در هر دو مکان با کاهش فاصله بین ردیف ها و بین بوته ها که نتیجه آن افزایش تراکم بوته در واحد سطح است، تعداد شاخه های فرعی به طور معنی داری کاهش یافت. از طرف دیگر با کاهش تراکم بوته در واحد سطح تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول به طور معنی-داری افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه در منطقه کرج (۱۳۴۲ کیلوگرم در هکتار) از آرایش کاشت ۸×۴۵ سانتی متر و در مشهد (۶۰۴ کیلوگرم در هکتار) از آرایش کاشت ۱۱×۴۵ سانتی متر حاصل شد. نتایج این پژوهش نشان داد که برای هر منطقه آرایش کاشت و تراکم بهینه ای وجود دارد که در کشت های متراکم تر از آن به دلیل افزایش رقابت بین بوته ها و در کشت-های تنک تر به دلیل عدم بهره برداری مناسب از منابع، امکان دستیابی به بیشینه عملکرد دانه ژنوتیپ متحمل به ریزش کنجد مقدور نمی باشد.

کنجد, فاصله بین ردیف, فاصله روی ردیف, عملکرد دانه, اجزای عملکرد, درصد روغن دانه