فاطمه شیخ - مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گرگان، ایران
رضا سخاوت - مربی، بخش بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، دزفول، ایران.
حسین آسترکی - محقق، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بروجرد، ایران.
علیرضا پرکاسی - محقق، بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی بلوچستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایرانشهر، ایران.

این پژوهش با هدف بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط و پایداری عملکرد دانه ۱۵ لاین امید بخش باقلا و ارقام شاهد به مدت دو سال زراعی (۹۶-۱۳۹۴) در ایستگاه های تحقیقاتی گرگان (دیم)، دزفول (آبی)، بروجرد (دیم) و ایرانشهر (آبی) در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که ژنوتیپ های باقلا از نظر تعداد روز تا ۵۰ درصد گل دهی، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و عملکرد دانه تفاوت معنی دار داشتند. لاین هایFLIP۰۳-۰۶۹FB ،ILB۱۲۶۶ × ILB۱۸۱۴  وWRB۲-۷ × Giza Blanca  به ترتیب بیشترین عملکرد دانه را داشتند. اثر اصلی محیط ۴۳/۷۶ درصد از تغییرات کل عملکرد را به خود اختصاص داد، در حالی که اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ × محیط به ترتیب ۳۱/۶ و ۱۷ درصد بود. بررسی برهمکنش ژنوتیپ × محیط با استفاده از روش تجزیه چند متغیره اثر اصلی جمع پذیر و برهمکنش ضرب پذیر (AMMI) نشان داد شش مولفه اصلی مدل AMMI معنی دار بودند و ۶۹/۹۹ درصد از تغییرات برهمکنش ژنوتیپ × محیط را توجیه کردند. بر اساس ارزش پایداری امی (ASV)، لاین های WRB۲-۷ × Giza Blanca، ILB ۳۶۲۶، Barkat × BPL۴۶۵ و رقم برکت دارای پایداری عملکرد دانه و ژنوتیپ Barkat × New Mammoth و رقم زرشکی با داشتن بیشترین برهمکنش زنوتیپ × محیط عملکرد دانه ناپایدار داشتند. همچنین محیط های گرگان و بروجرد به دلیل داشتن برهمکنش زنوتیپ × محیط بالا، به عنوان محیط ایده آل جهت تمایز بین لاین های باقلا شناخته شدند. در نهایت لاین WRB۲-۷ × Giza Blanca با میانگین عملکرد دانه ۳۲۸۸ کیلوگرم در هکتار، پایداری عملکرد بالاو سازگاری وسیع برای نامگذاری و معرفی به عنوان رقم تجاری جدید برای مناطق هدف شناسایی شد.

باقلا, اثر اصلی جمع پذیر و برهمکنش ضرب پذیر, ارزش پایداری امی, عملکرد دانه و محیط ایده آل