علی زنگی آبادی - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
علی اکبر رنجبر - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه اصفهان

چکیده     هدف از تحلیل عاملی، شناسایی و تحلیل مولفه های موثر توسعه یافتگی و میزان تاثیر آنها و سطح بندی شهرستان هاست. و هدف تحلیل خوشه­ای، ناحیه­بندی مناطق جغرافیایی استان یا به عبارت دیگر شناسایی مناطق و نواحی همگن و تحقق استعدادهای ذاتی ناحیه­ای در جهت اعمال برنامه ریزی ناحیه­ای شهرستان­های استان فارس می­باشد. نوع پژوهش کاربردی- توسعه­ای و روش مطالعه " توصیفی تحلیلی" است که از مدل­های کمی نظیر تحلیل عاملی و تحلیل خوشه­ای استفاده شده است. یافته­های پژوهش با تحلیل عاملی نشان می­دهد که، توسعه یافتگی شهرستان­های استان فارس در راستای برنامه ریزی ناحیه­ای توسعه پایدار نبوده به طوری که در زمینه شاخص­های تلفیقی (در ۵ عامل: بهداشتی- آموزشی، اجتماعی – کشاورزی، صنعتی – زیربنایی، اشتغال و کشاورزی)، از مجموع ۲۴ شهرستان در سال ۸۵، شهرستان­های شیراز و آباده، برخوردار؛ شهرستان های جهرم، لار، فسا، لامرد، نی ریز، ارسنجان و مرودشت نسبتا برخوردار؛ و شهرستان­های اقلید، خرمبید، بوانات، پاسارگاد، نورآباد ممسنی، کازرون، فیروزآباد، قیرکارزین، خنج، داراب و استهبان محروم؛ و شهرستان­های زرین دشت، مهر، فراشبند و سپیدان بسیار محروم شناخته شده­اند. عامل بهداشتی آموزشی بیشترین میزان تاثیر و عامل کشاورزی کمترین میزان تاثیر را در عوامل ۵ گانه داشته اند. شهرستان­های استان با تحلیل خوشه­ای در ۵ سطح در جهت برنامه­ریزی ناحیه­ای دسته بندی شده اند. رهیافت فوق نشان می­دهد هیچ گونه برنامه­ریزی برای نواحی همگن دیده نشده است. سطح بندی توسعه یافتگی شهرستان­ها، نشان دهنده رابطه معنی­دار و همبستگی بالا بین توسعه نیافتگی و توزیع نامتناسب عامل­های بهداشتی آموزشی، اقتصادی و زیربنایی است. شهرستان­های نزدیک به مرکز استان نسبت به شهرستان های دورتر، کمتر توسعه یافته تر می­باشند که این بازتاب و برآیند نظام برنامه­ریزی و قطب رشد می باشد.

واژگان کلیدی: مولفه های توسعه, شاخص, تحلیل عاملی, تحلیل خوشه ای, شهرستان, فارس