علی بشیرزاده - گروه زراعت
محمدحسین انصاری - گروه زراعت

جو یکی از مهم ترین گیاهان قابل کشت در دیمزارهای ایران می باشد . استان اردبیل یکی از مناطقی است که تولید جو دیم در آن موفقیت آمیز بوده است ، اما یکی از مشکلات کشاورزان در این مناطق هزینه بالا و جنبه های منفی مصرف کودهای شیمیایی است . امروزه کاربرد برخی از میکروارگانیسم ها در دیمزارها به عنوان جایگزین کودهای شیمیایی اهمیت یافته است . به همین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اردبیل اجرا شد . عامل­ های آزمایش شامل کاربرد میکوریزا گونه Rhizophagus irregularis و عدم کاربرد و چهار سویه باکتری سودوموناس (سویه های S۱۵۳، S۱۶۹، S۴، S۸ و عدم تلقیح) بود . نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر متقابل سودوموناس × میکوریزا بر اغلب صفات معنی دار بود . اندازه گیری غلظت نیتروژن اندام هوایی در مراحل مختلف رشد گیاه نشان داد که بیشترین غلظت نیتروژن در مرحله ظهور برگ پرچم مشاهده شد و سویه های باکتری سودوموناس در شرایط کاربرد میکوریزا غلظت نیتروژن بیشتری را نشان دادند . تلقیح دوگانه میکوریزا - سودوموناس ضمن افزایش کلونیزاسیون میکوریزایی ، غلظت نیتروژن ، فسفر ، پتاسیم ، آهن و منگنز دانه را به طور معنی دار افزایش داد . ضمن آن که فعالیت آنزیم فسفاتاز اسیدی و قلیایی را در ریزوسفر ریشه در گیاهان تلقیحی با سودوموناس تحت شرایط کاربرد میکوریزا افزایش یافت . در این آزمایش حداکثر عملکرد دانه در سال اول ۱۵۷۲ کیلوگرم و در سال دوم ۲۲۳۹ کیلوگرم دانه در هکتار از تیمار تلقیح دو گانه قارچ  میکوریزا + سویه S۴ حاصل گردید . با توجه به نتایج به دست آمده و با وجود اینکه در اغلب صفات اندازه گیری شده تیمارهای تلقیحی نسبت به تیمار عدم تلقیح از برتری برخوردار بودند ، به ­نظر کاربرد قارچ میکوریزا نیز کارایی تلقیح باکتریایی را افزایش داده و علاوه بر افزایش غلظت عناصر دانه ، عملکرد دانه را نیز افزایش داد . بنابراین برای زراعت جو در شرایط دیم اردبیل تلقیح گیاه با باکتری سودوموناس فلورسنس سویه S۴ تحت کاربرد قارچ میکوریزا توصیه می شود .

آهن, فسفاتاز, کلونیزاسیون میکوریزایی, نیتروژن