فاطمه تدین راد - گروه حشره شناسی و بیماری های گیاهی، دانشکده فناوری کشاورزی ابوریحان، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
لیلا ابراهیمی - گروه حشره شناسی و بیماری های گیاهی، دانشکده فناوری کشاورزی ابوریحان، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

قارچ Macrophomina phaseolina عامل بیماری پوسیدگی ذغالی، پوسیدگی ساقه و گیاهچه است که سالانه باعث خسارت اقتصادی در بیش از ۵۰۰ گونه گیاهی از جمله گوجه فرنگی و طالبی در سرتاسر دنیا می­شود. از مهم ترین و موثرترین روش های مبارزه جایگزین برای سموم شیمیایی و کاهش خطرات ناشی از آن، مهار زیستی با عوامل مختلف از جمله قارچ­های اندوفیت می باشد. در مطالعه حاضر، تاثیر چند قارچ اندوفیت روی بیماری پوسیدگی ذغالی و شاخص های رشدی گیاه گوجه فرنگی و طالبی بررسی شد. در آزمون کشت متقابل، از بین دوازده گونه اندوفیت، پنج جدایه شامل Chaetomium globosum ۲S۱، Ch. globosum ۳L۲، Fusarium fujikuroi ۳۷F۶، Fusarium acuminatum GO۲L۱ و Fusarium incarnatum ۲۵S۳ که بیشترین میزان بازدارندگی از رشد رویشی قارچ بیمارگر را داشتند، برای آزمون ها انتخاب شدند. در آزمون ترکیبات فرار، همه جدایه های اندوفیت بیش از ۹۰ درصد بازدارندگی از رشد رویشی قارچ بیمارگر را نشان دادند. در آزمون مهار زیستی بیماری در شرایط گلخانه ای، همه جدایه­های قارچی به غیر از F. fujikori ۳۷F۶ به طور کامل از وقوع بیماری روی هر دو گیاه گوجه فرنگی و طالبی جلوگیری کردند. در ارزیابی شاخص های رشدی و با مقایسه گیاهان تیمار شده با شاهد آلوده و سالم، اثرات مثبتی از جدایه های اندوفیتی منتخب در ارتقاء شاخص های رشدی گیاهچه­های هر دو گونه محصول زراعی مشاهده نشد. با این حال، آن­ها اثرات سوء عامل بیماری زا را کاهش داده و در نتیجه باعث کاهش علائم بیماری پوسیدگی ذغالی شدند. جداسازی مجدد جدایه های اندوفیت از دو گیاه طالبی و گوجه فرنگی مایه­زنی شده نشان داد که جدایه­های مورد ارزیابی توانایی اندوفیت شدن در بافت گیاهی را دارند.

آنتاگونیست, ترکیبات فرار, قارچ اندوفیت, مهار زیستی, Macrophomina phaseolina