میثم جمالی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران
ابراهیم مقیمی - استاد ژئومورفولوژی دانشگاه تهران
زین العابدین جعفرپور - استادیار اقلیم شناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران
پرویز کردوانی - استاد جغرافیای طبیعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران

توسعه فیزیکی شهرها، تجاوز به حریم و بستر رودخانه ها و اراضی پیرامونی آن ها منجر شده است. استفاده انسان از رودخانه و نوع دخالت در حریم آن موجب تغییراتی در کانال رود و حاشیه آن می شود. در دهه های اخیر، کلان شهر شیراز شاهد گسترش بیش ازحد فضاهای ساخته شده بوده است؛ به گونه ای که بیش از دیگر شهرهای استان رشد فیزیکی دارد. بخش اعظم این توسعه، نامنظم و خودسرانه صورت گرفته و درنتیجه، توسعه فیزیکی شهر به تغییر لندفرم های ژئومورفولوژیکی اطراف منجر شده است. هدف این پژوهش، بررسی توسعه شهری در حریم رودخانه خشک و دامنه تغییرات آن در بازه زمانی ۴۸ ساله در شهر شیراز است.این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. پژوهش با استفاده از عکس هوایی سال ۱۳۴۶ به مقیاس ۱:۲۰۰۰۰، تصاویر ماهواره لندست در سال ۱۳۹۴، سنجنده اولی و نقشه های توپوگرافی منطقه و برداشت داده های میدانی به کمک سامانه موقعیت یاب جهانی (GPS) صورت گرفت. همچنین به منظور پردازش داده ها و تهیه نقشه، از نرم افزارهای ArcGis۱۰.۳ و Envi۴.۸ استفاده شد. مطابق نتایج، در دوره زمانی فوق توسعه فیزیکی شهر در حریم رودخانه، در مقایسه با سال ۱۳۴۶ در بازه اول ۲۱ هکتار، در بازه دوم ۲۲۰ هکتار و در بازه سوم ۵۴ هکتار است. به طورکلی، ۲۹۵ هکتار از حریم رودخانه به کاربری های ساخت وساز شهری تعلق گرفته و جابه جایی عرضی رودخانه در بخش یک ۱۷۶ متر، بخش دوم ۱۴۵ متر و در بخش سوم ۶۸ متر بوده است.همچنین بررسی ها نشان می دهد الگوی گسترش فیزیکی کلان شهر شیراز، از هسته ای به سمت خطی پیش رفته است.

تغییرات زمانی- مکانی, تغییر کاربری اراضی, توسعه شهری, رودخانه خشک, کلان شهر شیراز