محمد سلمانی - استادیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
حسنعلی فرجی سبکبار - دانشیار دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
محمد ناظمی - استادیار گروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد طبس
حسن اروجی - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی توریسم دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران

ژئوتوریسم، شاخه جدیدی از گردشگری مسئولانه است که با هدف حفاظت از میراث زمین و همچنین ارتقای سطح زندگی جوامع بومی، حفظ ارزش­ های فرهنگی و توسعه اقتصادی، بر استفاده از جاذبه­ های زمین­شناختی و ژئومورفولوژیکی تاکید می­کند. مجموعه میراث ژئومورفولوژیکی، فرهنگی و گردشگری ژئوتوریسم، در قالب مکان­هایی نمایان شده است که به عنوان ژئومورفوسایت از آن­ها یاد می­شود. شهرستان طبس با وجود فرایند های مختلف زمین­شناسی، مجموعه متنوعی از این ژئومورفوسایت­ ها را در خود جای داده است. به دلیل قرارگیری منطقه طبس بین دو ناحیه بزرگ کویری ایران (دشت لوت و کویر مرکزی)، مناطق کویری و بیابانی طبس تقریبا در حاشیه قرار گرفته است و بسیاری از توانمندی­ های آن هنوز به­صورت علمی بررسی نشده است. در این پژوهش، بنا بود تا ضمن شناسایی مناطق ژئوتوریستی شهرستان، ژئومورفوسایت های منطقه نیز شناسایی شوند؛ براساس مجموعه­ای از ارزش­ های علمی، حفاظتی و گردشگری ارزیابی شوند و سپس با توجه به کاربری­ های متناسب با گردشگری و توسعه اقتصادی، اولویت­بندی شوند. پس از جست­وجوهای گوناگون، درنهایت ۵۰ ژئومورفوسایت برای ارزیابی انتخاب شدند و از بین روش­ های ارزیابی ژئومورفوسایت­ها، از روش GAM استفاده شد. در ارزیابی کلی ژئومورفوسایت های شهرستان، ژئومورفوسایت های «رخنمون های درنجال»، «سرزمین سیاه» و «مخروط­افکنه­ های شتری»، به عنوان بهترین ژئومورفوسایت ها برای کاربری­ های ژئوتوریستی تعیین شدند و می توان آن­ها را به عنوان یک کالای اقتصادی به گردشگران ارائه کرد. ضمن اینکه حفاظت میراث زمین در طبس به­صورت بالفعل صورت نمی­گیرد و از منظر اقتصادی و اجتماعی، جامعه بومی طبس، سهم بسیار اندکی در گردشگری دارد.

روش ارزیابی GAM, ژئوتوریسم, ژئومورفوسایت, شهرستان طبس, گردشگری پایدار