معصومه مهدی زاده - دانشگاه تبریز
عادل ریحانی تبار - دانشگاه تبریز
شاهین اوستان - دانشگاه تبریز

جذب و واجذب از فرآیندهای مهم اثرگذار بر شیمی فسفر در خاک ها می باشند. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر حذف ماده آلی خاک با محلول هیپوکلریت سدیم بر شاخص های پسماند فسفر در ۱۲ نمونه خاک آهکی ایران با ویژگی های متفاوت انجام گرفت. برای این منظور ۴ گرم از نمونه های خاک در لوله های سانتریفیوژ ۵۰ میلی لیتری ریخته شد و پس از افزودن ۴۰ میلی لیتر محلول هیپوکلریت سدیم (NaOCl) ۶ درصد حجمی در pH برابر ۸، به مدت ۶ ساعت در دمای اتاق قرار داده شد. سپس سوسپانسیون سانتریفیوژ شده و محلول زلال رویی دور ریخته شد. بلافاصله ۴۰ میلی لیتر از محلول هیپوکلریت سدیم ۶ درصد اضافه و سوسپانسیون دوباره به مدت ۶ ساعت در دمای اتاق قرار داده شد. این چرخه اکسایش ۳ بار ادامه یافت. بعد از حذف ماده آلی، به منظور شست و شوی محلول هیپوکلریت سدیم اضافی، به بقایای خاک تیمار شده از مراحل فوق ۴۰ میلی لیتر محلول زمینه کلرید کلسیم ۰۱/۰ مولار افزوده و سوسپانسیون تکان داده شد و پس از سانتریفیوژ محلول زلال رویی دور ریخته شد و این چرخه ۳ بار ادامه یافت. پس از انجام مراحل فوق، خاک ها هوا خشک گردیدند. همدمای جذب فسفر در خاک ها با به تعادل رساندن خاک ها با محلول هایی با غلظت های متفاوت فسفر(۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰، ۶۰، ۸۰ و ۱۰۰ میلی گرم فسفر بر لیتر) از منبع منو کلسیم فسفات و در محلول زمینه ۰۱/۰ مولار کلرید کلسیم به دست آمد. به منظور توصیف همدمای جذب و واجذب در خاک ها از مدل فروندلیچ استفاده شد. بر طبق نتایج حاصله در همه خاک ها پدیده پسماند مشاهده و جذب فسفر بعد از حذف ماده آلی برگشت ناپذیر شد. متوسط مقادیر فسفر واجذب شده در خاک ها بعد از حذف ماده آلی ۴۰ درصد کاهش یافت.نتایج نشان داد که مقادیر شاخص چهارم پسماند که از ضریب توزیع (Kd) محاسبه شده بود با درصد رس (r= ۰.۶۹, p<۰.۰۵) و کربنات کلسیم فعال (p<۰.۰۵ r= ۰.۷,) همبستگی مثبت و معنی­دار داشت. بر طبق نتایج به دست آمده از بین هفت شاخص پسماند، شاخص چهارم (HI۴) می تواند به عنوان شاخص برتر معرفی شود.

اکسایش, جذب, واجذب, هیپوکلریت سدیم, همدما