اسماعیل اسفندیاری اخلاص - دانشگاه بوعلی سینا همدان
محسن نائل - دانشگاه بوعلی سینا همدان
محسن شکل آبادی - دانشگاه بو علی سینا، همدان
جواد حمزه ئی - دانشگاه بو علی سینا، همدان
علی اکبر صفری سنجانی - دانشگاه بو علی سینا، همدان

به منظور بررسی اثر میان مدت سیستم های مختلف خاک ورزی و گیاه پوششی خلر بر کیفیت خاک و علمکرد کدو، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در یک دوره ی چهار ساله (۱۳۹۳-۱۳۹۰) در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بوعلی سینا همدان اجرا گردید. فاکتور خاک ورزی در سه سطح شامل NT: بدون خاک ورزی (کاشت مستقیم بذر در زمین زراعی)، MT: خاک ورزی کمینه (شخم با چیزل + دیسک) و CT: خاک ورزی مرسوم (شخم با گاوآهن برگردان دار + دیسک)؛ و فاکتور گیاه پوششی در دو سطح شامل C۱: گیاه پوششی لگوم (خلر) و C۰: بدون گیاه پوششی بودند. نتایج نشان داد شاخص های کربن آلی کل، کربن فعال، تنفس پایه، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD)، کربن خاکدانه ای، جرم مخصوص ظاهری، تخلخل و همچنین عملکرد دانه کدو به طور معنی داری تحت تاثیر گیاه پوششی و خاک ورزی قرار گرفتند. مقدار کربن آلی خاک از ۴/۰ درصد در تیمار CT-C۰ به حدود ۷/۰ درصد در تیمار NT-C۱ افزایش داشت. در اکثر شاخص ها، بین خاک ورزی کمینه و بی خاک ورزی تفاوت معنی داری مشاهده نشد، مثلا بیشترین مقدار MWD (۱۴/۲ میلی متر) در تیمار NT-C۱ مشاهده شد که با تیمار MT-C۱ (۵۶/۱ میلی متر) تفاوت معنی داری نداشت؛ کم ترین مقدار این شاخص (۴۸/۰ میلی متر) در CT-C۰ به دست آمد. همچنین بیشترین عملکرد دانه کدو تخمه کاغذی (g/m۲ ۰/۱۴۲) در تیمار MT-C۱ به دست آمد که تفاوت معنی داری با تیمار NT-C۱ نداشت و کمترین عملکرد دانه کدو (g/m۲ ۳/۱۱۵) در تیمار خاک ورزی مرسوم بدون گیاه پوششی مشاهده شد، اما با تیمارهای NT-C۰، MT-C۰ و CT-C۱ در یک گروه آماری قرار گرفت. در نهایت، تیمار MT-C۱ از نظر بهبود عملکرد گیاه و خصوصیات مختلف کیفیت خاک بهتر از تیمارهای دیگر بود اما تفاوت معنی داری با NT-C۱ نداشت، به همین دلیل تیمارهای خاک ورزی های حفاظتی همراه با گیاه پوششی خلر به عنوان مناسب ترین رویکرد مدیریتی در بهبود خصوصیات کیفیت خاک و عملکرد گیاهی معرفی می شوند.

بخش های کربن آلی, خاک ورزی حفاظتی, کشاورزی پایدار, همدان