مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا کوچکی - دانشگاه فردوسی مشهد
محسن جهان - دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده در اغلب مناطق کشور همزمان بودن تاریخ کاشت محصولات بهاره با دوره پر شدن دانه در غلات پاییزه مشکلاتی را در تنظیم تاریخ کاشت در بهار ایجاد کرده بعلاوه رقابت دو محصول برای آب نیز بر این مشکلات خواهد افزود. در این پژوهش استفاده از کشت مخلوط تاخیری دو محصول پاییزه و بهاره بعنوان راهکاری برای این مسئله مورد بررسی قرار گرفت. چهار تیمار مخلوط با نسبت های ۳:۱، ۳:۲، ۴:۲ و ۶:۲ (ذرت:گندم) همرا با کشت خالص گونه ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در ۳ تکرار به اجرا در آمد. بذور ذرت بر روی ردیف های از پیش آماده شده بین ردیف های گندم و در فاصله ۳۲ روز قبل از برداشت گندم کشت شدند. در طی دوره رشد گونه ها در تمامی تیمار های آزمایش شاخص سطح برگ، میزان تشعشع عبور کرده از کانوپی، میزان تولید ماده خشک و در نهایت عملکرد در واحد سطح اندازه گیری شد. با استفاده از این داده ها میزان تشعشع جذب شده توسط هر گونه در طی دوره رشد، کارآیی مصرف نور، شاخص برداشت و نسبت برایری زمین محاسبه گردید. نتایج نشان داد که تشعشع جذب شده توسط کانوپی در کشت های مخلوط تاخیری به میزان قابل توجهی نسبت به کشت های خالص بهبود یافت؛ در حالیکه کارآیی مصرف نور گونه تحت تاثیر مخلوط تغییر نکرد. مشابه کشت های خالص بود. مقایسه مقادیر نسبت برابری زمین نشان داد که عملکرد مخلوط های تاخیری در مقایسه با کشت های خالص بین ۲۷ تا ۳۱ درصد افزایش یافت و این افزایش عمدتا ناشی از جذب بهتر نور در کانوپی مخلوط بود. با وجودی که تاثیر عرض نوارهای گندم بر عملکرد مخلوط های تاخیری چندان بارز نبود؛ ولی در مجموع بهترین نتیجه در مخلوط ۳:۲ (ذرت:گندم) بدست آمد. بر اساس یافته های این تحقیق به نظر می رسد که استفاده از مخلوط های تاخیری راهکار مناسبی برای استفاده بهتر از منابع و افزایش عملکرد در مقایسه با کشت متوالی گونه های پاییزه و بهاره باشد. واژه های کلیدی: کشت مخلوط تاخیری، جذب تشعشع، کارآیی مصرف نور، رقابت، نسبت برابری زمین، عملکرد