سرور خرم دل - دانشگاه فردوسی مشهد
علیرضا کوچکی - دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
رضا قربانی - دانشگاه فردوسی مشهد

کاربرد کودهای بیولوژیک به ویژه باکتری های محرک رشد گیاه و قارچ میکوریزا به جای مصرف کودهای شیمیایی از مهمترین راهبردهای تغذیه ای در مدیریت پایدار بوم نظام های کشاورزی می باشد. به منظور بررسی تاثیر مایه تلقیح باکتری های ازتوباکتر (Azotobacter paspali)، آزوسپیریلوم (Azospirillum brasilense) و قارچ همزیست میکوریزا (Glomus intraradaices) بر رشد گیاه دارویی سیاهدانه (Nigella sativa L.) آزمایشی در بهار سال ۱۳۸۶ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل: (A) ازتوباکتر، (B) آزوسپیریلوم، (C) میکوریزا، A+C، B+C، A+B، A+B+C و شاهد بودند. مقدار ۱۵ میلی گرم از هر مایه تلقیحی برای ۱۱۰ گرم بذر به ازای هر تیمار به جز شاهد و به صورت تلقیح قبل از کاشت به کار برده شد. نتایج آزمایش نشان داد که تلقیح بذر سیاهدانه با کودهای بیولوژیک باعث افزایش معنی دار ارتفاع گیاه، شاخص سطح برگ، حداکثر تجمع ماده خشک و سرعت رشد محصول در مقایسه با شاهد شد. ارتفاع گیاه در تیمار ترکیبی آزوسپیریلوم و قارچ نسبت به سایر تیمارهای مورد آزمایش بیشتر بوده و بیشترین ارتفاع گیاه در ۸۹ روز پس از سبز شدن مشاهده شد. حداکثر و حداقل شاخص سطح برگ در ۸۲ روز پس از سبز شدن به ترتیب برای تیمار آزوسپیریلوم و میکوریزا و شاهد برابر ۳۷/۰ و ۲۲/۰ بدست آمد. بیشترین و کمترین میزان تجمع ماده خشک در ۸۹ روز پس از سبز شدن به ترتیب در تیمار ترکیبی آزوسپیریلوم و میکوریزا و شاهد برابر ۰/۶۶ و ۳/۳۸ گرم در متر مربع حاصل شد. حداکثر و حداقل مقادیر سرعت رشد محصول در ۸۲ روز پس از سبز شدن به ترتیب در تیمارهای آزوسپیریلوم و قارچ و شاهد برابر با ۵/۱۴ و ۸/۵ گرم در متر مربع در روز بدست آمد. همچنین، بیشترین و کمترین سرعت آسیمیلاسیون خالص در ۶۱ روز پس از سبز شدن به ترتیب در تیمار دوگانه آزوسپیریلوم و قارچ و شاهد معادل با ۲/۴۷ و ۷/۳۹ گرم در متر مربع برگ در روز حاصل شد. واژه های کلیدی: ازتوباکتر، آزوسپیریلوم، باکتری های محرک رشد، سیاهدانه، میکوریزا.