علی گنجعلی - دانشگاه فردوسی مشهد
هایرو پالتا - ایالت استرالیای غربی
نیل ترنر - دانشکده کشاورزی دانشگاه وسترن استرالیا

تغییرات زمانی و مکانی صفات مربوط به ریشه در ژنوتیپ های نخود شامل، Rupali (تیپ دسی) و Flip ۹۷-۵۳۰ (تیپ کابلی) در شرایط تنش غرقابی و بدون تنش (شاهد) در گلخانه تحقیقاتی CSIRO در ایالت وسترن استرالیا مورد مطالعه قرار گرفتند. جعبه های مخصوص مطالعه ریشه به ابعاد۱۰۰ × ۲۴ ×۱۰ سانتی متر که یک دیواره آن شیشه ای بود به عنوان واحدهای آزمایشی انتخاب شدند. هنگامی که طول ریشه اولین ژنوتیپ آن به ۵۰ سانتی متری سطح خاک رسید، تنش غرقابی به مدت ۱۲ روز اعمال و پس از مدت مذکور دریچه خروج آب باز و زهکشی انجام شد. سرعت رشد ریشه با استفاده از اطلاعات ثبت شده بر روی فیلم های ترانس پرانسی، محاسبه شد. همبستگی خطی، مثبت و بسیار معنی داری بین صفات ریشه در اندازه گیری های مستقیم (داخل خاک) و غیر مستقیم (فیلم های ترانس پرانسی) وجود داشت. پوسیدگی و مرگ ریشه ها در دوره تنش غرقابی باعث افت سریع رشد ریشه در دوره تنش و پس از آن شد، اما در مراحل انتهایی دوره بازگشت، رشد سریع ریشه ها مجددا در لایه ۴۰ - ۰ سانتی متری سطح خاک افزایش یافت. الگوهای زمانی و مکانی متفاوتی از نظر رشد ریشه مشاهده شد. سرعت رشد ریشه در هر لایه پروفیل خاک با یک اختلاف زمانی و با یک مقدار معین که برای هر لایه خاک متغیر بود، به حداکثر رسید. هم در شرایط تنش و هم بدون تنش، تراکم طول ریشه با افزایش عمق خاک در هر دو ژنوتیپ کاهش یافت. نتایج بررسی ها نشان داد که استراتژی رشد ریشه ها در گیاه نخود، گسترش بیشتر آنها در لایه های سطحی خاک (۴۰ – ۰ سانتی متری) است. در طول دوره رشد، ژنوتیپ Flip ۹۷-۵۳۰ از نظر صفات مربوط به ریشه از قابلیت های بالاتری نسبت به ژنوتیپ Rupali برخوردار بود. بنابراین، استفاده از این ژنوتیپ برای مناطق دارای تنش غرقابی امید بخش تر به نظر می رسد.