علیرضا کوچکی - دانشگاه فردوسی مشهد
مهدی نصیری محلاتی - دانشگاه فردوسی مشهد
الهام عزیزی - دانشیارگروه علوم کشاورزی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

به منظور بررسی اثر فواصل آبیاری و تراکم بر عملکرد و اجزاء عملکرد دو توده بومی رازیانه، آزمایشی در دوسال زراعی ۱۳۸۲-۱۳۸۱ و ۱۳۸۳-۱۳۸۲ در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به اجرا درآمد. این آزمایش به صورت کرتهای دوبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. تیمارهای مورد بررسی عبارت بودند از: فواصل مختلف آبیاری در سه سطح(۱۰، ۲۰و ۳۰ روز)، دو توده بومی ( خراسان و کرمان) و تراکم در ۴ سطح (۴۰، ۵۰ ،۶۷ ،۱۰۰ بوته در متر مربع). فواصل بین ردیف ها ثابت (۲۵ سانتیمتر) و تراکم از طریق تغییر فواصل روی ردیف ها (۴، ۶، ۸، ۱۰ سانتیمتر)تنظیم شد. نتایج نشان داد که آبیاری اثر معنی داری بر اندامهای رویشی و زایشی رازیانه داشت. با افزایش فواصل آبیاری، ارتفاع، وزن خشک ساقه، وزن خشک کل، تعداد انشعابهای فرعی در متر مربع، تعداد چتر در متر مربع، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در انشعاب اصلی، تعداد کل چتر در انشعاب فرعی، تعداد چترک در چتر، وزن هزار دانه و عملکرد دانه روند کاهشی داشت. تعداد انشعابهای اصلی در متر مربع و تعداد دانه در چترک از روند ثابتی پیروی نکرد. توده خراسان از نظر ارتفاع و وزن هزار دانه نسبت به توده کرمان برتری داشت، اما تعداد انشعابهای اصلی در متر مربع، تعداد انشعاب فرعی در متر مربع، تعداد چتر در متر مربع، تعداد چتر بارور در انشعاب اصلی، تعداد چترک در چتر، تعداد دانه در چترک و عملکرد دانه در توده کرمان بیشتر از خراسان بود. دو توده از نظر وزن خشک ساقه، وزن خشک کل، تعداد چتر در بوته و تعداد چتر در انشعاب فرعی اختلاف معنی داری نداشتند. با افزایش تراکم از ۴۰ به ۱۰۰ بوته در متر مربع، تعداد چتر در بوته، تعداد چتر بارور در انشعاب اصلی، تعداد چترک در چتر و تعداد دانه در چترک روند کاهشی نشان داد که این کاهش از نظر آماری معنی دار بود. وزن هزار دانه تحت تاثیر تراکم واقع نشد، اما وزن خشک ساقه، وزن خشک کل، تعداد انشعابهای اصلی در متر مربع، تعداد انشعاب فرعی در متر مربع، تعداد چتر در متر مربع و عملکرد دانه با افزایش تراکم افزایش یافت. تعداد چتر در انشعاب فرعی با تغییر تراکم از روند ثابتی پیروی نکرد. نتایج این تحقیق نشان داد که بیشترین عملکرد دانه رازیانه در توده بومی کرمان با فواصل آبیاری ۱۰روز و تراکم ۱۰۰ بوته در متر مربع حاصل شد.