مصطفی کوزه گر - گروه زراعت، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
حسین کاظمی - دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
بهنام کامکار - گروه زراعت، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
حمید امیر نژاد - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
محسن حسینعلیزاده - گروه مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

نظام­های زراعی انواع خدمات تامینی، حمایتی، تنظیمی و فرهنگی را به جوامع انسانی ارائه می­دهند. در این مطالعه خدمات تامینی، حمایتی، تنظیمی در کشت بوم های گندم (Triticum aestivum L.)  شرکت زراعی دشت ناز ساری (استان مازندران) در سال زراعی ۹۹-۱۳۹۸ ارزیابی و کمی­سازی شد. قطعات تحت کشت گندم شامل چهار رقم تیرگان، احسان، کلکتور و N-۹۲-۹ بودند که به عنوان تیمارهای آزمایش در نظر گرفته شد. در این مطالعه، انواع خدمات بوم­سازگانی شامل تنوع زیستی حشرات و گیاهان هرز از زیرمجموعه خدمات حمایتی با استفاده از شاخص­های شانون-واینر، سیمپسون، مارگالف، یکنواختی و منهنیک، خدمات تنظیمی با استفاده از نمایه­های تنفس میکروبی خاک، ترسیب کربن، فراوانی کرم خاکی، ماده آلی، پایداری خاکدانه­ها، تولید اکسیژن و خدمات تامینی شامل عملکرد دانه و میزان پروتئین دانه ارزیابی و کمی سازی شدند. برای تعیین میزان تنفس میکروبی، ماده آلی و ترسیب کربن، نمونه­های خاک قبل از کشت گندم در آبان ۱۳۹۸ و پس از برداشت آن در خرداد ۱۳۹۹ از عمق ۰-۳۰ سانتی­متری برداشت شدند. تولید اکسیژن بر اساس تولید خالص اولیه برآورد گردید. داده­های آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی نامتعادل تجزیه شدند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان خدمت تولید اکسیژن حدود ۴۳/۱۳ تن در هکتار و عملکرد دانه گندم حدود ۸۴/۴ تن در هکتار از رقم کلکتور حاصل گردید. بالاترین درصد پروتیئن دانه از زیرمجموعه خدمات تامینی، به میزان ۱۵/۱۲ درصد به رقم احسان اختصاص یافت. در این پژوهش، بیشترین میزان ترسیب کربن (۳۳/۲ تن در هکتار) و فعالیت تنفس میکروبی قبل از کشت و بعد از برداشت محصول به ترتیب به میزان ۴۶/۷۶ و ۵۲/۳۸ میلی گرم ۲CO به ازای هر کیلوگرم خاک در روز، به قطعه ۱۵ تعلق داشت. ارزیابی وضعیت تنوع زیستی در حشرات و گیاهان هرز نشان داد که بیشترین میزان شاخص تنوع شانون- واینر و شاخص یکنواختی در گیاهان هرز به ترتیب به میزان ۶۳/۲ و ۸۲/۰ از قطعات ۲۳ و ۱۵ به دست آمد و همچنین شاخص شانون- واینر و شاخص یکنواختی جوامع حشرات به ترتیب به میزان ۰۷/۲ و ۹۴/۰ برای قطعه ۲۲ محاسبه شد. به­طور کلی، ارایه خدمات ترسیب کربن، ماده آلی، تنفس میکروبی، فراوانی کرم خاکی و پایداری خاکدانه­ها بر اساس شاخص های میانگین وزنی قطر  (MWD)و میانگین هندسی قطر (GMD) در قطعات ۱۴ و ۱۵ تحت کشت گندم بهتر از سایر قطعات بود. نتایج این مطالعه نشان داد که مدیریت زراعی و اجرای نظام کشاورزی فشرده، بر ارائه بسیاری از خدمات بوم­سازگان در مزارع گندم در منطقه دشت ناز ساری تاثیرگذار بود، به طوری که این خدمات تحت تاثیر عواملی متعددی مانند رقم زراعی، تناوب زراعی، روش­های خاکورزی و غیره قرار گرفتند.

ترسیب کربن, تنوع زیستی, تولید اکسیژن, خدمات تامینی, خدمات حمایتی