رقیه محمدپوروشوایی - دانشگاه زابل
محمد گلوی - دانشگاه زابل
محمود رمرودی - دانشگاه زابل
براتعلی فاخری - دانشگاه زابل

آویشن (Thymus vulgaris L.) درختچه چند ساله معطر و متعلق به خانواده نعناع می باشد که دارای خواص ضد اسپاسم، ضد عفونی کننده، ضد نفخ، ضد سرفه، خلط آور و آنتی اکسیدان می باشد. به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و کودهای زیستی بر رشد، عملکرد و ترکیبات اسانس آویشن ، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل در سال های زراعی ۱۳۹۰-۱۳۹۱ و۱۳۹۱-۱۳۹۲ اجرا شد. کرت های اصلی شامل آبیاری با ۹۰، ۷۰، ۵۰ و ۳۰ درصد ظرفیت زراعی و کرت های فرعی شامل تغذیه گیاه با کودهای زیستی نیتروکسین، بیوفسفر و میکوریزا به صورت بذر مال بودند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، وزن تر و خشک سرشاخه های گلدار و درصد، عملکرد و ترکیبات اسانس آویشن بودند. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی، کود زیستی و برهمکنش آنها بر کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال ۱ درصد معنی دار شد. بیشترین ارتفاع بوته (۰۹/۳۵ سانتی متر)، وزن تر و خشک سرشاخه های گلدار (به ترتیب ۵۲/۱۰۳ و ۲۷/۴۳ گرم در بوته) و عملکرد اسانس (۳۵۰/۰ میلی لیتر در بوته) در تیمار ۹۰ درصد آبیاری و کود زیستی نیتروکسین حاصل شد. حداکثر مقدار اسانس با ۴۱۳/۰ درصد به تیمار ۷۰ درصد آبیاری و کود زیستی نیتروکسین تعلق داشت. مهم ترین جزء تعیین کننده عملکرد اسانس در آویشن وزن تر سرشاخه های گلدار بود. گیاهان تحت آبیاری با ۷۰ درصد ظرفیت زراعی دارای بیشترین درصد نسبی تیمول (برای کود زیستی نیتروکسین، بیوفسفر و میکوریزا به ترتیب ۳۲/۷۱، ۶۸/۵۰ و ۷۱/۴۷ درصد) بودند که این اثر با کاهش محتوای پارا-سیمن همراه بود. کود زیستی نیتروکسین نسبت به سایر کودها توانست تنش خشکی را بهتر تعدیل نماید و موجب بهبود رشد، درصد و عملکرد اسانس و ترکیب فنلی تیمول آویشن شود. بنابراین، به نظر می رسد که در راستای نیل به اهداف کشاورزی پایدار به جای کودهای شیمیایی قابل توصیه باشد.

اسانس, تنش کم آبی, کود زیستی, گیاهان دارویی, Thymus vulgaris L