زهرا محمدزاده - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
رئوف سیدشریفی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
سلیم فرزانه - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.
حامد نریمانی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی. اردبیل، ایران.

سابقه و هدف: شوری یکی از مهم ترین تنش های محیطی است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را کاهش می دهد. کاربرد کودهای زیستی عملکرد و مقاومت گیاهان در برابر تنش های محیطی مختلف از جمله شوری را افزایش می دهد. همچنین عنصر روی یک نقش مهمی را در متابولیسم پروتئین، فعالیت فتوسنتزی و برخی صفات فیزیولوژیکی گیاهان ایفا می کند. کمبود روی یک مشکل اساسی به خصوص در گیاهان رشد کرده درخاک های با pH بالا است. در سال های اخیر محققان نشان داده اند که مقدار کمی از ریزمغذی هایی مانند روی به وسیله محلول پاشی می تواند توانایی گیاهان به تنش شوری را تحت تاثیر قرار دهد. سیلیکون نیز یک ریز مغذی مکمل برای سیستم های بیولوژیکی است و نقش فیزیولوژیکی مهمی را در افزایش مقاومت در برابر تنش های مختلف محیطی دارد. هدف از این پژوهش ارزیابی اثرات آزوسپریلیوم و نانوذرات (روی و سیلیکون) بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی تریتیکاله تحت تنش شوری بود.مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی در سال ۱۴۰۰ اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل تنش شوری در سه سطح (عدم اعمال شوری به عنوان شاهد، اعمال شوری ۶۰ و ۱۲۰ میلی مولار) با استفاده از نمک کلرید سدیم، کاربرد باکتری محرک رشد در دو سطح (عدم تلقیح بذر به عنوان شاهد و تلقیح بذر با باکتری آزوسپریلیوم)، محلول پاشی با نانو ذرات در چهار سطح (محلول پاشی با آب به عنوان شاهد، محلول پاشی ۸/۰ گرم در لیتر نانواکسید روی، محلول پاشی ۵۰ میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون، محلول پاشی توام ۴/۰ میلی گرم در لیتر نانواکسید روی و ۲۵ میلی گرم در لیتر نانوسیلیکون) بود. یافته ها: نتایج نشان داد که کاربرد آزوسپریلیوم و محلول پاشی توام نانواکسید روی و سیلیکون تحت شرایط عدم اعمال شوری، شاخص کلروفیل (۲۴/۴۹ درصد)، محتوای نسبی آب (۸۲/۵۹ درصد)، هدایت روزنه ای (۶/۵۷ درصد)، فلورسانس حداکثر (۷۷/۵۲ درصد)، فلورسانس متغیر (۰۹/۱۳۶ درصد)، عملکرد کوانتومی (۲۴/۵۴ درصد) و عملکرد دانه (۲۳/۴۷ درصد) را نسبت به شرایط عدم کاربرد باکتری محرک رشد و نانوذرات تحت شرایط شوری ۱۲۰ میلی مولار افزایش داد. همچنین هدایت الکتریکی و فلورسانس حداقل به ترتیب ۶/۵۴ و ۱۵/۴۹ درصد نسبت به شرایط عدم کاربرد باکتری محرک رشد و نانوذرات تحت همان سطح شوری، کاهش پیدا کرد. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که کاربرد آزوسپریلیوم و محلول پاشی نانواکسید روی و سیلیکون می تواند عملکرد دانه تریتیکاله را در شوری ۱۲۰ میلی مولار به واسطه ی بهبود شاخص های فلورسانس کلروفیل و برخی صفات فیزیولوژیکی همچون هدایت روزنه ای، شاخص کلروفیل و محتوای نسبی آب افزایش دهد. از این رو می توان کاربرد باکتری های محرک رشد و نانوذرات (روی و سیلیکون) را به عنوان راه کار موثر برای تعدیل اثرات تنش شوری پیشنهاد کرد.

تنش, شاخص کلروفیل, عملکرد کوانتومی, فلورسانس حداکثر