حمیدرضا کرمی دورودخانی - دانشجوی دکتری گروه برنامه ریزی درسی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.
اسماعیل کاظم پور - دانشیار گروه برنامه ریزی درسی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران
جعفر قهرمانی - استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.

هدف پژوهش حاضر، طراحی و اعتبار سنجی الگوی مطلوب برنامه درسی معنوی با رویکرد تلفیقی در دوره متوسطه با تاکید بر اسناد بالادستی (سند تحول بنیادین آموزش و پرورش-برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران) است. مطالعه حاضر براساس هدف، کاربردی، و از منظر روش پژوهش از نوع آمیخته (کیفی- کمی) است. روش تحقیق در حوزه کیفی؛ روش داده بنیاد با رویکرد نظام مند با استفاده از روش مصاحبه نیمه ساختار یافته با خبرگان و  در حوزه کمی؛روش توصیفی با پیمایش نظرات متخصصان  با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته چند گویه ای لیکرت بوده و  مشارکت کنندگان پژوهش حاضر در بخش کیفی؛ شامل منابع علمی، مقالات، پیشینه، تجارب جهانی، مبانی نظری، خبرگان و استادان حوزه علوم تربیتی، به­ویژه برنامه ریزی درسی و متخصصان ذیربط در سطح کشور؛ که علاوه بر رشته تحصیلی، دارای دانش و آگاهی، تالیف، مقاله، کتاب، تجربه عملی و آشنایی در زمینه موضوع مربوطه داشتند؛ با رعایت کفایت نظری، تعداد ۱۰ نفر از مشارکت کنندگان خبرگان است؛ که با استفاده از روش نمونه­گیری نظری ملاک محور، به­عنوان نمونه پژوهش تعیین گردید. جامعه آماری پژوهش در بخش کمی؛ کلیه معلمین مدارس متوسطه (شامل مدیران، معاونین، مشاورین و دبیران) استان گیلان می باشند که براساس جدول کرجسی و مورگان تعداد ۳۱۶ نفر به روش  نمونه گیری تصادفی ساده و خوشه ای از پنج منطقه گیلان (شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز) انتخاب شدند. تحلیل کیفی حاصل داده های مصاحبه خبرگان با استفاده از کد گذاری سه مرحله ای (باز-محوری-انتخابی) به روش داده بنیاد انجام گرفت که در نهایت مقولات (مولفه ها) به دست آمده در شش طبقه شرایط علی، پدیده مرکزی، راهبردها، عوامل زمینه ای، عوامل مداخله گر و پیامد ها طبقه بندی شدند و در تحلیل کمی داده ها ضمن بهره گیری از روش تحلیل عامل تاییدی، روش مدل سازی معادلات ساختاری نشان داد که عوامل زمینه ای و مداخله گر توانسته اند در تعیین راهبرد ها نقش تعدیل گری ایفا نمایند؛ همچنین شزایط علی، نقشی تعیین کننده بر فرایند عناصر دهگانه برنامه درسی معنوی با رویکرد تلفیقی در دانش آموران داشته که در نهایت منجر به انتخاب راهبرد ها و پیامد های مشخص شده گردیده است. براساس یافته های کیفی پژوهش، مولفه های هدف، محتوا، فعالیت­های یادگیرنده، ارزشیابی، نقش معلم، منطق، مواد و منابع یادگیری، گروه­بندی دانش­آموزان، مکان یادگیری، زمان یادگیری به­ عنوان عناصر دهگانه برنامه درسی معنوی با الهام و تبعیت از الگوی اکر کشف و استخراج گردید. و بر اساس یافته های کمی پژوهش، درباره میزان توجه معلمان مدارس متوسطه استان گیلان؛ همه مولفه ها (عناصر ده گانه) برنامه درسی معنوی با رویکرد تلفیقی در جامعه مورد مطالعه در حیطه دانش و نگرش بالاتر از حد متوسط میانگین فرضی جامعه مورد مطالعه ­و در سطح مطلوب ارزیابی شده، اما میزان توجه معلمان مدارس استان گیلان در همه مولفه های برنامه درسی معنوی با رویکرد تلفیقی در حیطه مهارت و عمل در حد متوسط از میانگین فرضی جامعه مورد مطالعه ­بوده ­است. لذا در پژوهش حاضر الگوی برنامه درسی معنوی با رویکرد تلفیقی از برازش مطلوب برخوردار بوده و مورد تایید است.

طراحی برنامه درسی, اعتبار سنجی برنامه درسی معنوی, رویکرد تلفیقی, دوره متوسطه, اسناد بالادستی